|
===Раушан===
Раушан - жабайы итмұрыннан шығарылған іріктеме. Итмұрын гүлінде аталықтар өте көп екенін байқаған боларсыңдар. Олардың саны 100-ге жетеді екен. Адамның ерінбей еңбектенуі нәтижесінде соншама аталықтар күлтеге айналдырылды. Сөйтіп бұйраланған раушан гүлі пайда болды. Қазіргі деректер бойынша раушанның 25000 іріктемесі шығарылыпты. Раушан гүлінің күлтесінен май алынатынын естіген боларсыңдар. Раушан майы - өте бағалы май, хош иісті заттар алуға пайдаланылады.
==Бұршақ тұқымдастар==
[[File:Fabaceae (seeds)20100315 04.jpg|thumb| alt=A.| ''Бұршақ тұқымдастар''.]]
Бұлар да - қосжарнақты өсімдіктер. Бұршақ тұқымдастардың 12000 түрі бар деп есептеледі. Оның 650-ге жуық түрі [[Қазақстан]]да өседі.
Бұршақ тұқымдас өсімдіктердің маңызды ерекшелігі - тамыр түкшелері арқылы бос азотты сіңіреді. [[Түйнек бактериялары]]ның әрекеттен тамыр жасушалары бөлініп, жасушалар саны артады. Сөйтіп тамырда түйнекшелер пайда болады. Өсімдік тіршілігін жойғанда топырақ азотты заттарға кенеледі. Бұл түйнекшелер өсімдікке де, топыраққа да пайдалы. Мұны [[селбесіп тіршілік ету]] дейді. Астық тұқымдастардан кейінгі ең көп таралған ағаш, бұта, шала бұталы, шөптекті өсімдіктер тобы.
===Жапырағы===
Жапырағы қауырсын тәрізді немесе саусақ салалы күрделі жапырақты, кейде жай жапырақты болып келеді. Жапырақтарында бөбешік жапырақ болады.
===Гүлдері===
[[File:Goroh.jpg|thumb| alt=A.| ''Бұршақ гүлі''.]]
Гүлдері - орташа мөлшерлі немесе ұсақ. Ұсақ гүлдері шоғырбас, шатыршагүл, шашақ гүлшоғырына жиналады. Гүлі біріккен бес тостаған жапырақшалар, 5 [[күлтежапырақша]]дан құралады. Күлтенің құрылысына қарай әр түрлі атаулары да бар. Ең ірі күлтежапырақша - «желкен», күлтенің екі бүйіріндегі 2 күлтежапырақша - «ескек» деп аталады. Ал төменгі тұтасып өскен екеуі - «қайықша». Қайықшаның ішінде 1 аналық бар, оны 10 аталық қоршап тұрады. Аталықтар қоршаған аналық түбіне тірне жинақталады. Бұршақ тұқымдастардың көпшілігінде 9 аталық жіпшелерімен бірігіп, біреуі бос қалады (Т<sub>(5)</sub>К<sub>3+(2)</sub>А<sub>(9)+1</sub>Ж<sub>1</sub>). Барлық аталықтары бос болатындары да, аталықтары түгелдей аталық жіпшелермен бірігетін де түрлері бар. Аналығы [[аналық аузы]]нан, [[аналық мойны]]нан және [[жатын]]нан құралады. Бұршақ тұқымдастардың басым бөлігі бунақденелілер арқылы айқас тозаңданады. Бұлардың өздігінен тозаңданатын да түрлері (егістік асбұршақ) бар.
===Жемісі===
Жемісі құрғақ - бұршаққап. Піскенде екі жақтауының тігісінен қақырай, тұқымдары шашылады.
ол сүйекті және шырынды болып 2 ге болінеді
===Қолданылуы===
Құрамында нәруыздық заттар көп болғандықтан, тағамға (асбұршақ, үрмебұршақ, соя, жасымық), мал азығына пайдаланылады. Сарыбөрібұршақ, беде, ақбас түйежоңышқа, сиыржоңышқа, жантақ - пайдалы мал азығы. [[Жержаңғақ]], [[нұт]] та тағамдық өсімдіктер. Жалаң қызыл мия медицинада жөтелге қарсы дәрі ретінде белгілі. Кассия (сана) деген түрі іш босататын дәрі ретінде пайдаланылады. Бұршақ тұқымдастардың сәндік түрлері де (қарадан), улысы да (тентекмия) бар.
===Қызылбас жоңышқа===
Кез келген шалғындықтан қызылбас жоңышқаны кездестіре аламыз. Жатаған да, тік сабақты да түрлері бар. Жапырақтары - үш құлақты, күрделі. [[Гүлшоғыр]]ы - [[шоғырбас]], оның сыртын екі жапырақ орайлы. Гүлінің түсі - күлгін-қызыл, 5 тостағаншасы - 10 жүйкелі біріккен түтікше. Ұзын түтікті күлте жапырақшасы бар. Қайықшасы желкеннен қысқа. Тұтасқан 9 және бос 1 аталық қайықшада топтасып орналасады. Демек, гүл құрылысы екпе бұршақтай өзгеше. Өте бағалы малазықтық шөп. Гүлдеген балауса күйінде құрамында 3,8% нәруыз, 0,8% май, 10,1% азотты сығынды заттар болады. Қызыл жоңышқаның тамырында 1 гектарына 150 килограмға дейін [[азот]] жинақталады. Бұл топырақ құнарлылығын арттырады.
==Қорытынды==
| 