Сұлтанбек Қожанұлы Қожанов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[File:Қожанов Сұлтанбек.jpg|thumb|Қожанов Сұлтанбек Қожанұлы]]'''ҚОЖАНОВ'''Қожанов '''''Сұлтанбек Қожанұлы''''' (10.9.1894, [[Оңтүстік Қазақстан облысы|Оңт. Қазақстан]] обл. Созақ ауд.ауданы Ақсүмбе а.ауылы – 10.2.1938, [[Мәскеу]]) – мемлекет және қоғам қайраткері, ұстаз, ғалым, публицист. [[Түркістан|Түркістандағы]]дағы 4 сыныптық орыс түзем бастауыш мектебін (1910), 3 сыныптық қалалық мектепті (1913), [[Ташкент]] мұғалімдер семинариясын тәмамдаған. Мәскеуде БК(б)П ОК Марксизм-ленинизм курсын (1927) бітірген. <br />

Саяси қызметін [[Ташкент]] қ-ндақаласында семинария оқушыларынан құралған “Кеңес” атты астыртын жастар ұйымын құрудан бастаған. 1917 ж.жылы көктемде Ташкентте [[Мұстафа Шоқай]], Қ.Қожықов, Қ.Болғанбаев, С.Ақаевпен бірге “Бірлік туы” газетін шығарды. [[Түркістан]] (Қоқан) автономиясына қызу қолдаушылық танытып, оны кеңес өкіметінің әскер күшімен құлатуын жергілікті халықтың өзін-өзі билеу құқығын аяқ асты етушілік деп бағалады. <br />

Өлкеде кеңестік билік тұсында орын алған ашаршылыққа қарсы күресте белсенділік танытты. Аштықпен күресетін орт. комиссияның мүшесі ретінде 1918 ж. қарашадан бастап Түркістан, [[Созақ]], [[Жаңақорған]], [[Қызылқұм]], [[Шиелі]] өңірлерінде ашыққан адамдарды тамақтандыратын арнайы орындар ашуды ұйымдастырды. 1919 – 20 ж.жылы [[Сырдария]] у-дікуездің рев. к-т төрағасының орынбасары, [[Түркістан]] у-дікуездік-қалалық атқару к-тініңкентінің, Сырдария обл.облыстық рев.революциялық к-ттіңкенттің төрағасы болды. 1<br />

920 жылдың соңына қарай Түркістан респ.республикасының Ішкі істер халық комиссары, 1921 ж.жылы қазанда Халық ағарту халық комиссары болып тағайындалды. Ол осы қызметтерді атқару барысында БОАК пен РКФСР Халық Комиссарлар Кеңесінің [[Түркістан]] ісі бойынша құрған комиссиясы – Түріккомиссияның Ресейде іске асырылып жатқан коммунистік шараларды Түркістан өміріне күштеп енгізуге, таптық күресті шиеленістіре түсуге, сөйтіп ұлттық мәселені кейінге ығыстырып тастауға бағытталған әрекетіне қарсы тұрды. Оқу-ағарту саласында білім беруді жергілікті халықтар тілінде жүргізу мәселесін көтеріп, оны жүзеге асыруды талап етті. <br />

[[Мәскеу]], Петроград секілді ірі қалаларда жоғары оқу орындарында білім алып жатқан түркістандық жастарға материалдық көмек көрсетуде бірқатар іс-шараларды жүзеге асырды. Түркістанда баспасөздің және ұлттық театрдың өркендеуіне елеулі үлес қосты. “Ақ жол” газетін шығаруды ұйымдастырып, оның алғашқы редакторы болды. 1922 ж.жылы Түркістан респ.республикасының Жер шаруашылығы халық комиссары болып тағайындалысымен, а. ш-ныңауыл ахуалына ерекше көңіл бөліп, өлкедегі жер-су реформасына тек таптық қана емес, сонымен бірге ұлттық сипат беру бағытын да ұстанды. <br />

1922 – 1924 ж.жылы [[Түркістан]] КП орт. к-тініңкентінің хатшысы, атқару к-тікенті төрағасының орынбасары, РК(б)П ОК Орта Азия бюросының мүшесі болды. Қ. мемл. қайраткер ретінде Орта Азиядағы ұлттық-аумақтық межелеу кезінде (1924) айрықша танылды. 1924 ж.жылы қарашада РК(б)П Қазақ обкомының (1925 ж.жылы ақпаннан – Қазақ өлкекомының) екінші хатшысы қызметіне жіберілді. Қ-тың тікелей ұсынысымен Кеңестердің І съезі қазақ халқы тарихи атауын (патшалық тұсынан бұрмаланып қалыптасқан “киргиз” деген атты төл атауына – “қазаққа” түзетіп) қайтарып, астаналық қала атын [[Қызылорда]] деп өзгертті. <br />

1925 ж.жылы қарашада БК(б)П орт.орталық к-тінекентіне шақырылып, ұлт республикалары бойынша жауапты нұсқаушы лауазымымен Кавказға, 1928 ж.жылы Ташкентке, Орта Азия Бюросына қызметке жіберілді. Мұнда ол үгіт-насихат бөлімі меңгерушісінің орынбасары, хатшы болды. Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы ҒА-ның (ВАСХНИЛ) [[Ташкент]] бөлімшесін ұйымдастырды. 1929 ж.жылы Орта Азия мақта-ирригациялық политехника ин-тынинститутын (САХИПИ) құрып, алғашқы директоры болды, сонымен қатар 1929 – 31 ж.жылы Орта Азия мақта к-тініңкентінің директоры қызметін атқарды. 1931 – 32 ж.жылы БК(б)П ОК аппаратында істеді. Қ.Қожанов негізгі міндеттерін қоғамдық, ғыл.ғылыми-шығарм.шығармашылық жұмыстармен ұштастырып отырды. Мектепке арналған “Есептану құралы” атты оқулығы (1924), “Түркістанның Кеңестік Автономиясының он жылдығына” атты орыс тіліндегі зерттеуі (1928) жеке кітап болып шыққан. РК(б)П ОК ұлт қызметкерлерімен өткізген Төртінші кеңесінде (1923), РКФСР ХКК төрағасының орынбасары Т.Рысқұловтың басқаруымен өткен жеке кеңесте (1926) сөйлеген сөздерінде, сондай-ақ И.В. [[Сталин]]ге 1927 ж.жылы жазған екі хатында Қ-тыңҚожановтың саяси көзқарастары мейлінше айқын тұжырымдалған. Ол 1937 ж.жылы 16 шілдеде Ташкентте тұтқындалып, саяси қуғын-сүргін құрбаны болды. 1957 ж.жылы ақталды. [[Алматы]], [[Шымкент]] қ-ларындағықалаларындағы көшелерге Қ.Қожанов есімі берілген. Түркістанда ескерткіш қойылған.