Морфология (лингвистика): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш r2.6.4) (Боттың түзеткені: de:Morphologie (Linguistik)
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Shortcut1|Грамматика}}
'''Морфология''' (грекше ''morphe'' – түр, тұлға, ''logos'' – сөз, ілім), тіл білімінде – сөздің құрамын, [[грамматика]]лық мағынасы мен қызметін зерттейтін сала. Морфология ''морфема'' түрлерін зерттейді. Сөздерді сөз таптарына топтастырып, оларға жан-жақты сипаттама береді. Сөздің грамматикалық тұлғаларын [[диахрон]]дық (''тарихи'') және [[синхрон]]дық (''қазіргі'') тұрғыдан қарастырады. Сөздер Морфологиялық тұрғыдан жалаң (''түбір, туынды сөздер'') және күрделі болып екіге бөлінеді. Сөз құрылымы [[теория]]лық тұрғыдан 1950 жылдардан зерттеле бастады. Ол [[синтетика]]лық (морфологиялық), [[аналитика]]лық ([[синтаксис]]тік) тәсілдер арқылы жасалады. Сөздің синтетикалық құрылымы [[аффиксация]] және ішкі [[флексия]]дан (дыбыс алмасуы), ал аналитикалық құрылым негізгі сөз бен көмекші сөздің тіркесінен тұрады. Морфология сөздің ішкі морфемдік құрылымын сыртқы тұлғалық (дыбыстық) құрылымымен байланыста зерттейді, бұл оның лексикологиядан айырмасын көрсетеді. Сөздің мағынасы, атқаратын қызметі сөйлем ішінде анықталатындықтан Морфология сөзді синтаксиспен байланыста қарастырып, оның лексика-грамматикалық сипатын анықтайды. Қазақ тіл білімінде Морфологияны зерттеу ісіне [[А.Байтұрсынов]], [[Қ.Жұбанов]], [[Н.Сауранбаев]], [[С.Аманжолов]], [[І.Кеңесбаев]], [[А.Ысқақов]], т.б. үлес қосты.<ref> Қазақша инцеклопедия 6 том 27 бет. </ref>
'''Морфология''' - сөз және оның формалары туралы ілім. Сөйлеу дағдысында әр сөз сөйлем ішіндегі өзге сөздермен белгілі заң бойынша әр қилы өзгеріске ұшырап, әр алуан қызмет атқарады. Морфология осындай сөздерді жеке-жеке қарамай, жалпы сөз атаулыны алып, оларды белгілі топтарға бөліп, сол топ-топтың әрқайсысына тән жалпы грамматикалық сыр-сипатын анықтайды. Соның арқасында сөздердің әр тобының өзіне лайық жалпы грамматикалық мағыналары мен грамматикалық формалары айқындалады, [[сөз табы|сөз таптары]] ажыратылады, әр сөз табына тән категориялардың сыр-сипаттары ашылады. Осындай талдаулардың нәтижесінде сөздің бөлшектенуі және олардың әрқайсысының грамматикалық мағыналары мен қызметтері анықталады.
 
 
 
== Әдебиет ==
 
* <references/>
* [[А. Ысқақов]], Қазіргі қазақ тілі, 1974 ж.
* Оралбаева Н., Мадина ұ., Әбілқаев А., Қазақ тілі, А., 1964;
* Ысқақов А., Қазіргі қазақ тілі, А., 1974;
* Қазақ тілі грамматикасы бойынша зерттеулер. А., 1975.
 
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:Қазақ тілі]]
[[Санат:Грамматика]]