Фотосинтез: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

 

Фотосинтезді алғаш зерттеушілер [[Швейцария]] ғалымдары Ж.Сенебье, Н.Соссюр және неміс химигі Ю.Майер болды. 19 ғасырдың 2-жартысында [[Тимирязев Климент Аркадьевич|К.А.Тимирязев]] күн сәулесі энергиясы фотосинтез процесінде хлорофилл арқылы сіңірілетінін анықтады. 20 ғасырдың басында фотосинтездің физиологиясы мен экологиясына арналған маңызды зерттеулер жүргізіледі ([[Сапожников Василий Васильевич|В.В.Сапожников]], С.П.Костычев, В.Н.Любименко, А.А.Ничипорович т.б.). 20 ғасырдың орта кезінен бастап фотосинтезді зерттеуде жаңа әдістер (газ анализі, [[радиоизотоп]]ты әдіс спектроскопмя. [[Электрондық микроскоп]] т.б.) дамыды.

[[Сурет:Plagiomnium affine laminazellen.jpeg|thumb|200px|Хлоропласттар]]

Фотосинтез аппаратының негізі – жасуша ішіндегі органелла-хлоропластар (көк жапырақ жасушасында 20-100 болады). Балдырлардың көпшілігінде фотосинтездік аппарат – жасуша ішіндегі арнайы органелла-хроматофорлар, ал фотосинтездеуші бактериялар мен көк-жасыл балдырларда тилакоидтер. өсімдік фотосинтез процесінің негізі – тотығу-тотықсыздану. Мұнда [[квант]] энергиясы әсерінен 4 электрон мен протон су дәрежесінен (оның тотығуы) углевод дәрежесіне дейін көтеріледі. (СО₂-ның тотықсыздануы). Сөйтіп углеводтар фотосинтезі былай өтеді: СО₂+Н₂О С(Н₂О)+О₂+120 ккал/моль яғни СО₂-ның бір молекуласының углевод дәрежесіне дейін тотықсыздануының бос энергиясы 120 ккал/моль болады. Демек, өсімдік фотосинтезі кезінде кем дегенде 3 квант («қызыл» кванттар энергиясы 40 ккал/моль) сіңірілуі қажет. әр түрлі жағдайда жасалған тәжірибе СО₂-ның әр молекуласының тотықсыздануына 8–10 квант қажет екенін көрсетті. Көмірқышқыл газ да, су да, жарықты тікелей сіңірмейді, бұл қосылыстардың квантпен байланысқа түсуін хлоропласт не хроматофор структурасындағы хлорофилл а қамтамасыз етеді. Фотосинтездің биосферадағы маңызы да үлкен. Жер жүзіндеге, мысалы, көміртек, суттек, оттек, сондай-ақ N, S, P, Mg, Ca т.б. элементтер айналымы процесіне қатысы бар. Жер қалыптасқаннан бері фотосинтез нәтижесінде маңызды элементтер мен заттар бірнеше мың рет толық цикл айналымынан өткен. өсімдік өнімін арттырудың бір жолы - өсімдіктің фотосинтездік әрекетін үдету. Бұл үшін жапырақ көлемін үлкейту, жапырақ тіршілігін ұзарту, егістіктегі өсімдік жиілігін реттеу керек. СО₂, [[ауа]], [[су]], [[топырақ]]тағы қоректік элементтер жеткілікті болуы қажет. Фотосинтез аппаратының активтілігі жапырақтың анатомиялық құрылысына, фермент [[жүйе]]сі активтілігіне, көміртек метабализмі типіне байланысты болады. өсімдік селекциясының, яғни СО₂ ассимиляциясы тез жүретін өсімдік сорттарын шығарудыңда үлкен маңызы бар.

== Автотрофты және гетеротрофты жасушылар ==

Пластикалық ([[анобализм]]) алмасу сипатына сәйкес табиғаттағы барлық жасушалар екі топқа бөлінеді.