Бөлшек: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш clean up, replaced: энцклопедия → энциклопедия (2) using AWB
2-жол:
 
'''Бөлшек'''<ref>Рахимбекова З.М. Материалдар механикасы терминдерінің ағылшынша-орысша-қазақша түсіндірме сөздігі ISBN 9965-769-67-2</ref>
, [[арифметика]]да —бірліктің (бір бүтіннің) бір не бірнеше тең үлестерінен құралған сан. Ол (немесе m/n) белгісімен өрнектеледі, мұндағы m — [[Бөлшектің алымы]], ол бірліктен алынған үлес санын көрсетеді, ал n — [[Бөлшектің бөлімі]], ол бірліктің тең бөлікке бөлінгендігін көрсетеді. Бір санды екінші санға бөлгеннен шығатын сан бөлінді деп аталады. Алымы бөлімінен кіші Бөлшек дұрыс Бөлшек деп, ал алымы бөліміне тең не одан үлкен Бөлшек бұрыс Бөлшек деп аталады. Бөлімі 10 санының бүтін дәрежесі болатын Бөлшек ондық бөлшек деп аталады. [[Ондық бөлшек]] бөлімсіз жазылады. Оның бөлімінде қанша нөл болса, алымының оң жағынан сонша цифр (орын) үтір арқылы ажыратылады. Мысалы, (ал тізбекті Бөлшек жайлы үзіліссіз бөлшек мақаласын қ.). Бөлшек туралы алғашқы түсінік ежелгі [[Вавилон]]ның ескілікті жазуларында кездеседі. Вавилондағы “[[сексагезимал Бөлшек]]” деп аталатын, яғни бөлімі 60-тың дәрежесі болатын Бөлшектің ежелгі арифметикада ерекше маңызы болған. Бірлікті 60 және 3600 = 602 үлеске бөлу әдісі қазіргі кезге дейін сақталған. Мысалы, сағат не градус 60 мин-қа (), ал әрбір минут 60 с-қа бөлінеді. Бөлшекке амалдар қолдану әдісі Мысырдағы [[Ахмес папирусы]]нда (б.з.б. 2000 — 1700 ж.) кездеседі. Онда Бөлшекті тек түрінде ғана болады деп есептеп, кез келген Б-ті өзара тең Б-тердің қосындысы түрінде жазуды ұсынған. Мысалы, . Бөлшектің осы заманғы белгіленуі ежелгі үнділерде пайда болған. “Бөлшек” термині [[Еуропа]]ға 1202 жылы [[арабтар]]дан [[Леонардо Пизанский]]дің еңбегі арқылы енген.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедияэнциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9</ref><ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Химия. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref>
 
===== Дұрыс бөлшек =====
'''Дұрыс бөлшек''' — алымы бөлімнен кіші болатын бөлшек, яғни <math>~\frac{a}{b}, a<b.</math> Мысалы, <math>~\frac{2}{3} , \frac{7}{11}.</math>
Егер алымы бөлімінен үлкен болса, яғни <math>~\frac{a}{b}, a>b</math>, онда бұл — бұрыс бөлшек деп аталады. Мысалы: <math>~\frac{5}{2}, \frac{3}{3}, \frac{8}{7}</math> <ref>"Математикалық ойашар", «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедияэнциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9 Алматы, 2009 ISBN 9965-893-25-X</ref>
 
==Белсенді бөлшек==
16-жол:
==Дереккөздер==
<references/>
 
 
[[Санат:Математика]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Бөлшек» бетінен алынған