16:18, 2015 ж. наурыздың 25 кезіндегі нұсқа өңдеу Dexbot (талқылау \| үлесі) 3794 edits ш Removing Link GA template (handled by wikidata) ← Ескірек өңдеме		15:53, 2016 ж. қаңтардың 21 кезіндегі нұсқа өңдеу жоққа шығару Batyrbek.kz (талқылау \| үлесі) Бітікшілер, Администраторлар 15 510 edits ш clean up, replaced: энцклопедия → энциклопедия using AWB Жаңарақ өңдеме →
1-жол: [[Сурет:Bohea Tea tree.jpg\|thumb\|right\|200px\|Шай]] '''Шай''' ({{lang-en\|tea}}) — шай тұқымдасына жататын мәңгі жасыл ағаштар мен бұталар туысының бір түрі; өзі аттас тұқымдасқа жататын өсімдік туысы. Осы өсімдік жапырағынан дайындалатын және сусын ретінде пайдаланылатын өнім де шай деп аталады. Шайдың жабайы өсетін 2 түрі тараған: [[Қытай]] Шайы [екі түр тармағы (қытай және жапон) бар] Оңт.-шығыс [[Азия]]ның таулы аймақтарында өсетін, биікт. 3 м бұта, [[Aссам]] Шайы [бірнеше түр тармағы (ассам, лушан, нага, хилл, манипурий, бирма, шан, юань, т.б) бар] [[Үндістан]]ның [[Ассам]] ормандарында өсетін, биіктігі 10 — 15 м ағаш.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: К54 Қоғамдық тамақтандыру.— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 232 бет.ISBN 9965-36-414-1</ref> Осы екі Шайдың табиғи гибриді [[цейлон]] Шайы да екінші топқа жатады. Шайдың бұл екі түрі де Жер шарының тропиктік және субтропиктік аймақтарында өсіріледі. [[ТМД]] елдерінен [[Әзірбайжан]], [[Грузия]], [[Ресей]]дің [[Краснодар]] өлкесі және [[Грекия]] жерлерінде [[қытай]] Шайының негізінде Шайдың бірнеше жаңа сұрыптары алынған. Мыс., [[Грузия]] шайы, [[Краснодар]] шайы, т.б. Қолдан өсірілетін Шай сұрыптарының биікт. (жинауы оңай болуы үшін) 2 — 3 м-ден аспайды. Жапон Шайы — бұтағы қалың аласа бұта. Шайдың негізгі тамыры 2 — 3 м тереңдікке кетеді, гүлі хош иісті, ақ немесе қызғылт, аталығы 200-ден астам, жемісі — қорапша, 1 — 5 тұқымды, майлы, піскенде қақырап ашылады. Ш. алғаш рет 4 — 5 жылдан соң, содан кейін жыл сайын гүлдеп, жеміс береді, бунақденелілер арқылы айқас тозаңданады. Ол 100 жылға жуық тіршілік етіп, 70 жылдай өнім береді. ==Шайдың құрамы== Шайдың құрамында [[танин]], [[кофеин]], [[теобромин]], [[фир майы]], [[витамин]]дер ([[Р]],[[С]], [[В]], [[В2]], [[РР]]), [[пигмент]], т.б. заттар болады. Шай шөл басады, көздің көруін жақсартады, жүйке жүйесіне әсер етеді, қан тамырларын кеңейтеді, бүйрек қызметін жақсартады, еңбек қабілеттілігі мен ой қызметін арттырады.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық ~~энцклопедия~~энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том 18 бөлім</ref> <gallery> 40-жол: !  !! Всего !! 3197 !!100,0 \|} ~~<br~~ {{clear~~=all />~~}} ==Сілтемелер==

Шай: Нұсқалар арасындағы айырмашылық