Бірқазандар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш clean up, replaced: энцклопедия → энциклопедия using AWB
1-жол:
[[Сурет:Пеликан 02.jpg|thumb|Бірқазан]]
'''Бірқазандар''' (''Pelecanidae'') – [[ескекаяқты құстар]] отрядына жататын [[құстар]].
 
[[Қазақстан]]да екі түрі: [[бұйра бірқазан]] және [[қызғылт бірқазан]] тараған. Олар [[Каспий теңізі|Каспий]] және [[Арал]] теңіздерін, [[Балқаш]], [[Сасықкөл көлі (Алматы, Шығыс Қазақстан облыстары)|Сасықкөл]] [[көл]]дерінің алабын мекендейді. Дене тұрқы 1,8 м-дей, салмағы 13 килограмға дейін жетеді. Тұмсығы өте ұзын, төменгі [[жақ]] сүйегінің астында созылмалы [[тері]] қапшығы болады. Бұйра бірқазанның тұмсығының астындағы қапшығы әдетте ақшыл сары, ал көбейер кезде қызғылт сары болады. Аяқтары қысқа, қанаттары ұзын (60 – 80 см) және жалпақ, ал [[қауырсын]]дары қызғылт немесе күміс түсті болып келеді. Бұйра бірқазанның желке қауырсыны жалданып, бұйра келеді, аты осыған сәйкес қойылған. Бірқазан – топтанып жүретін құстар. Олар қоректерін ([[балықтар]]ды) көбіне [[суқұзғындар]]ымен бірлесіп аулайды. Суда жақсы жүзгенмен, сүңги алмайды, жемін суға басы мен мойнын батырып жіберіп ұстайды.
 
Бірқазан – жыл құстары, наурыз айында ұшып келіп, өніп-өсіп, қараша айында жылы жаққа ұшып кетеді. [[Жерорта теңізі|Жерорта]], [[Каспий]] теңіздерінің оңтүстік жағалауында, [[Оңтүстік Азия]]да қыстайды. Судың тереңірек жеріне салған көлемді ұяларына бір – бес [[жұмыртқа]] салып, оны қоразы мен [[мекиен]]і жұптасып басып, отыз – отыз бес күнде балапандарын өргізеді. Балапандары жетпіс – жетпіс бес күн өтісімен ұядан ұшады. Бірқазан 3-4 жасында жұмыртқалай бастайды. Олар саны аз [[құс]] болғандықтан, [[Қорғалжын қорығы]] мен [[Наурызым қорығы]]нда және [[Сарықопа]], [[Торғай]] қорықшаларында қорғауға алынып, халықаралық [[табиғат]] қорғау одағының және ұлттық «[[Қызыл кітап]]қа» (1996) енгізілген.<ref>[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедияэнциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref>
[[Қазақстан]]да екі түрі: [[бұйра бірқазан]] және [[қызғылт бірқазан]] тараған. Олар [[Каспий]] және [[Арал]] теңіздерін, [[Балқаш]], [[Сасықкөл көлі (Алматы, Шығыс Қазақстан облыстары)|Сасықкөл]] [[көл]]дерінің алабын мекендейді. Дене тұрқы 1,8 м-дей, салмағы 13 килограмға дейін жетеді. Тұмсығы өте ұзын, төменгі [[жақ]] сүйегінің астында созылмалы [[тері]] қапшығы болады. Бұйра бірқазанның тұмсығының астындағы қапшығы әдетте ақшыл сары, ал көбейер кезде қызғылт сары болады. Аяқтары қысқа, қанаттары ұзын (60 – 80 см) және жалпақ, ал [[қауырсын]]дары қызғылт немесе күміс түсті болып келеді. Бұйра бірқазанның желке қауырсыны жалданып, бұйра келеді, аты осыған сәйкес қойылған. Бірқазан – топтанып жүретін құстар. Олар қоректерін ([[балықтар]]ды) көбіне [[суқұзғындар]]ымен бірлесіп аулайды. Суда жақсы жүзгенмен, сүңги алмайды, жемін суға басы мен мойнын батырып жіберіп ұстайды.
 
Бірқазан – жыл құстары, наурыз айында ұшып келіп, өніп-өсіп, қараша айында жылы жаққа ұшып кетеді. [[Жерорта теңізі|Жерорта]], [[Каспий]] теңіздерінің оңтүстік жағалауында, [[Оңтүстік Азия]]да қыстайды. Судың тереңірек жеріне салған көлемді ұяларына бір – бес [[жұмыртқа]] салып, оны қоразы мен [[мекиен]]і жұптасып басып, отыз – отыз бес күнде балапандарын өргізеді. Балапандары жетпіс – жетпіс бес күн өтісімен ұядан ұшады. Бірқазан 3-4 жасында жұмыртқалай бастайды. Олар саны аз [[құс]] болғандықтан, [[Қорғалжын қорығы]] мен [[Наурызым қорығы]]нда және [[Сарықопа]], [[Торғай]] қорықшаларында қорғауға алынып, халықаралық [[табиғат]] қорғау одағының және ұлттық «[[Қызыл кітап]]қа» (1996) енгізілген.<ref>[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref>
 
==Дереккөздер==