Морфин: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Морфин, морфииМорфи́н''' (ежелгі грек құдайы [[Морфей|Морфей]] — {{lang-el|Μορφεύς}} немесе {{lang-el|Μορφέας}} атына қойылған) - [[Апиын көкнәрі|апиынды көкнәр]]дін [[сүт сөлі]]нен алынатын ауырғанды басатын [[Есірткілер|есірткілік зат]]. Ұйықтататын([[Мак опийный|Papaver somniferum]]) және ауырсынуды басатын кұрал ретінде қолданылады (адам массасына байланысты белгіленген дозадан жоғары қолданылса у ретінде әсер етеді).<ref>Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6</ref>
[[Опиум|Опиумның]] басты [[Алкалоидтар|алкалоиды]], құрамының 10%-ын алады. Демек, басқа алкалоидтарға қарағанда әлдеқайда жоғары.
Морфиннің құрамында тек бір ғана стереоизомер - (−)-морфин. (+)-Морфин синтез нәтижесінде алынып, (−)-морфиннің фармокологиялық қасиетіне ие емес.
Морфиннің хлорсутекті[[Тұз қышқылы|Хлорсутекті]] тұзын - ""морфий"" деп атайды. Екеуін жиі шатастырады, кейде қысқаша атауы деп береді.
 
[[File:Morphin - Morphine.svg|Morphin - Morphine]]
 
Морфин молекуласында көміртектің 5 ассиметриялық атомы, яғни хиральдық орталығы бар. Хиральды орталық дегеніміз – 4 түрлі функционалдық топпен байланысқан көміртектің ассиметриялық атомы. Морфиннің α, β, γ- изомерлеріменмен қатар көптеген [[Изомерия|оптикалық изомерлеріизомерлерге]] бар. Изомерлердің, әсіресе оптикалық пішініне байланысты физикалық қасиеттері бір-бірінен ерекшеленеді. Оптикалық изомерлер – хиральды орталығы бар , айнадағы көрінісіне сәйкес келмейтін молекулалар изомерлеріие. Морфиннің толығымен зерттелгендігіне қарамастан, оның құрамында 5 ассиметриялық көміртеңкөміртек тобы бар(С5 , С6 , С9 , С13 и С14). Ол теория тұрғысынан Морфиннің 32 изомерін туғызады, алайда оның құрылысының сақина секілдітәрізді құрылысыболып олкелуі изомерлер санын 16-ға дейін азайтады. Оның барлығы да алынып, толығымен зерттелген.
 
== Тарихы ==
Ең алғаш морфинді неміс фармацевті [[Фридрих Вильгельм Адам Сертюрнер |Фридрих Вильгельм Адам Сертюрнер]], 1804 жылы өте күшті есірткі - [[Опиум|опиумнан]] алды. Бірақ инькциялық иненің ойлап табылуына байланысты, морфин тек 1853 жылы кең қолданысқа ие болды.
Ең алғаш рет морфинды ашқан Фридрих Сертюрнер(1804 жылы) опиумнан алыны. Көбіне медицинада морфиннің өзін ауру-басқыш ретінде қолданады.
Кейін ауру-басқыш ретінде қолданылды, алайда азамат соғысы кезінде ол көп қолданылғандықтан 400 мың адам морфинге тәуелділікке ұшырады. XIXғ. соңыда, соғыс аяқталған соң көптеген солдаттар тәуелді болып қала берді. Көптеген дәрігерлер (өздерінің хабардар болғандарына сене отырып) морфинді қабылдағаннан кейін тәуелділікке ұшыраған.
Морфинге тәуелділік жиі ең алғаш қолданғаннан-ақ пайда болған. Кейінірек көптеген атақты адамдар ([[Михаил Афанасьевич Булгаков|Михаил Булгаков]], [[Владимир Высоцкий|Владимир Высоцкий]], [[Эдит Пиаф|Эдит Пиаф]]) "ұйқыға тартатын" есірткінің қармағында болған.
 
== Медицинадағы оптикалық изомердің маңызы ==
Қазіргі кезде дәрілердің тек 15%-ы – бірдей энантиомерден тұратын хиральды таза заттар. Бұндай дәрілерді синтездеу W.S.Knowles, R.Noyori, K.B.Sharpless үш химик-ғалымдар жұмысының арқасында жүзеге асты. Олар органикалық синтездің жаңа әдісін ойлап тауып, оптикалық изомер алуға катализатор ұсынды. 2001 жылы химия саласында бұл ғалымдар ассиметриялық биохимиялық синтез бен айна катализін зерттеп, жаңалық ашқандары үшін Нобель сыйлығына иеленді. Осы жаңалық аз мөлшерде қабылдағанда әсері бар және қауіптілігі аз хиральды таза өнімді алуға мүмкіндік беретіндіктен медицинада оптикалық изомердің маңызы зор.
 
== Морфиннің оптикалық изомерлерін бөлу ==
=== Классикалық әдіс ===
Оптикалық изомерлерді бөлудің бірнеше әдістері бар. Солардың бірі – диастереомер тұздарды немесе лабильді комплекстерді кристаллизациялауға негізделген классикалық түрі. Егер тіпті бүкіл үрдіс толық өнімді өндірсе де(сирек кездесетін жағдай) өндіріс саласына қолдануға тиімсіз, себебі таза диастереомер алуға кристализациялаудың көп мөлшері қажет етіледі. Мұндай жолмен алынған өнім қарама-қарсы энантиомердің мөлшерінің көптігімен ластанған және оның оптикалық тазалығын жоғарылату үшін қайта кристализация үрдісі жүзеге асуы қажет. Ал бірінші кристализациялаудан кейін бөлінетін екінші энантиомер бірінші энантиомер секілді оңай алына бермейді. Сондықтан, оптикалық изомерді классикалық әдіспен бөлген кезде құнды, бағалы материалдар жоғалады.
Line 36 ⟶ 38:
5. Тіркелгіш құрылғыға иондар саны жөніндегі талдағыштан түскен ақпаратпен қатар, иондардың массасы жөнінде ақпарат түседі.
 
== Пайдаланудың ағзаға әсері ==
==Қолданылуы==
Морфинді қолданған соң 5-10 минутта ол миға жетеді. Концентрациясы ең жоғары уақыт - 20 минуттан соң.
Ағазаға түскен кезде мидің рецепторларын бұзып, ұйқы және жылу сезгізіп, эйфория пайда болады. Көптеген жағдайларда рецепторлардың бұзылуы тәуелділікке әкеледі. Адамның ойлау қабілеті төмендеп, ол айналадағы болып жатқан оқиғаға мән бермейді.
Есірткінің адамды жаулап алуы осындай схемада жүреді:
Әрбір есірткі- у. Дозаны алған соң ағза белсенділігін арттырып, уды шығаруға тырысады. Сондықтан адам өзін "көтерілгендей", жігерлі сезіне бастайды. Барлық жақсы сезім: бақыт, энтузиазм, шабыт адам бойына келеді. Алайда бұл жасанды жолмен алынған сезім. Уақыт өте келе олар кетеді және адам бастапқы күйіне қайта оралады, алайда ендігіде жағдайы нашарлап, көңіл-күйі бұрынғыдан төмен болады. Тағыда доза алған соң ағза қайтадан "көтерілісті" сезінеді. Бұл жалғаса келе ағза үйреніседі де қалыпты тамақ іше бастап, ауру - есірткі қолданған кезде ғана әлсірейді. Басқаша айтқанда адам есірткіге тәуелді болады. Кезекті доза қабылдау - азапты ауруды ең кемінде бір күнге басу жолына айналады.
 
==Морфинді пайдаланушының белгілері==
==Морфин адам денесінде==
Көздің көрінерліктей тартылуы, кішкене қызарып сәл жылтырауы; көз асты көгеруі, үзік, баяу тыныс; мұрын қышынуы; әлсіреу және ұйқылы көзқарас; сөздерді бөле сойлеу; енжарлық және жалпы релаксация; өзінен басқаларға немқұрайлы қарау; эйфория және ұқыпсыздық; шамадан тыс батылдылық; ашуланшақтық; тері және шырышты қабықтың құрғауы(ерні, тілі); ұйқы жетіспеушілігі; сұйықтық бөлудің азаюы; суық тиген жағдайда жүтел болмайды; дене температурасының шамалы төмендеуі; тыныс алу орталығының тежелуі; Уытты дозалары периодты түрде дем алу мен тыныстың тоқтауынан кейінгі өлімге әкеледі.
Морфин адамда өте күшті, бас ауруын туғызып, ми рецепторларын бұзады. Яғни адамды бір шеккеннен ақ тәуелді қылдыру үшін тәтті, апптетит үшін жауап беретін рецепторларын өзгертеді.
 
==Дереккөздер==
Line 53 ⟶ 59:
 
5.[http://www.ngpedia.ru/id424897p1.html Большая Энциклопедия Нефти Газа]
 
6.[http://brosaem.info/morfin.php Последсвия применения Морфина]
{{wikify}}
{{stub:Заң}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Морфин» бетінен алынған