Кавказ таудағаны: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
taxobox |
|||
1-жол:
{{taxobox
|name = Кавказ таудағаны
|image = Celtis-caucasica-fruit.JPG
|image_caption = Кавказ таудағаны
|status = LC
|status_system = iucn3.1
|regnum = [[Өсімдіктер]]
|divisio = [[Гүлді өсімдіктер]]
|classis = [[Қос жарнақтылар]]
|unranked_ordo = [[Core eudicots]]
|unranked_subclassis = [[Rosids]]
|ordo = [[Rosales]]
|familia = [[Cannabaceae]]
|genus = ''[[Celtis]]''
|species = '''''C. caucasica'''''
|binomial = ''Celtis caucasica''
|binomial_authority =Willd.
|}}
'''Кавказ таудағаны''' (Celtis саuсаsіcа) – [[кенепшөп тұқымдасы]], таудаған туысына жататын көп жылдық [[ағаш]]. [[Орта Азия]], [[Иран]] және [[Кавказ|Кавказдың]] таулы аймақтарында кездеседі. [[Қазақстан|Қазақстанда]] [[Жетісу]] ([[Жоңғар Алатауы|Жоңғар Алатауының]] оңтүстік сілемінен [[Батыс Тянь-Шань|Батыс Тянь-Шаньға]] дейінгі ([[Жамбыл облысы|Жамбыл]], [[Оңтүстік Қазақстан облысы|Оңтүстік Қазақстан]] облыстары) төменгі және орта белдеудегі құрғақ тау беткейлері мен шатқалдарында өседі. Биіктігі 4 – 8 метрдей, тегіс, сұр қабықты, жас [[бұтақ|бұтақтары]] қызғылт қоңыр түсті, ұшар басы шоқтанып тұрады. Өте қатты, қысқа [[сағақ|сағақты]], [[талшық|талшықтанған]] торы айқын көрінетін [[жапырақ|жапырақтары]] өркенге кезектесе орналасқан. Жапырақ тақташалары ұзынша [[қандауыр]] тәрізді, жиектері үшкір тісті болып келеді. [[Гүл|Гүлдері]] қос жынысты, олар ұзындығы 2 см-дей болатын [[гүлтабан|гүлтабанымен]] жапырақтың қуысында орналасқан. Гүлсерігі қарапайым ұсак төрт бөліктен тұрады, аталығы төртеу, жатыны бір ұялы. Тұқымынан және [[вегетативті]] жолмен көбейеді. Жапырақ жара бастаған кезде жел арқылы тозаңданады. [[Сәуір]] – [[мамыр]] айларында гүлдеп, [[қыркүйек|қыркүйекте]] жемістенеді. [[Жеміс|Жемісі]] – тәтті, жұмсақ, шар тәрізді сүйекше. Құрғақшылыққа төзімді ағаш. Жетіліп піскен кезінде (қыркүйек) жемісі қызғылт сары түсті әрі көкшіл қатпарлы рең алады. Кавказ таудағаның сүрегі ауыр және мықты болады, [[балта|балтамен]] жарудың өзі қиынға соғады, сондықтан да оны көбіне «[[тас]]» немесе «[[темір]]» ағаш деп атайды. Қабығын [[тері]], [[жүн]] және [[жібек]] бұйымдарын сарғыш қоңыр түске бояу үшін қолданады. [[Халық медицинасында]] жапырағы мен жемісін асқынған [[асқазан]], [[ішек|ішектің]] [[жұқпалы аурулар|жұқпалы ауруларын]] емдеуде және терлеу үшін қолданылады. Ал құрамында 48%-ға дейін қою майы бар жемісін тағамға пайдаланады. Жемісі шикі күйінде де жеуге жарамды. Кавказ таудағаны шірнелік және сәндік өсімдік. Табиғи ортада тік беткейлер мен шөгінділерді орнықтырып, [[топырақ|топырақты]] шайылып, тастарды жылжып кетуден сақтайды. Кавказ таудағаны өзінің таралу аймағы бойынша солтүстік-шығыста ең сирек кездесетін түр болғандықтан қорғауға алынып, [[Қазақстан|Қазақстанның]] «[[Қызыл кітап|Қызыл кітабына]]» енгізілген.
<ref name="test">Қазақстан Энциклопедиясы</ref>
Line 8 ⟶ 26:
{{wikify}}
[[Санат:Кенепшөптер]]
[[Санат:Қазақстан табиғаты]]
| |||