Британ аралдары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Британ аралдары''' — [[Еуропа|Еуропаның]] солтүстік-батысында орналасқан топарал. Құрамына [[Ұлыбритания]] мен [[Ирландия]] аралдары және көптеген ұсақ аралдар ([[Мэн]], [[Англси]], [[Уайт]], Ішкі және Сыртқы [[Гебрид|Гебридтер]], [[Оркней]], [[Шетланд]]) енеді. Ауданы 325 мың км2-ден астам, оның 230 мың км2-ін [[Ұлыбритания]], 34 мың км2-ін [[Ирландия]] алып жатыр. Британ аралдары жағалауындағы сулардың тереңд. 200 м-ден аспайды. Британ аралдары қатпарлы [[палеозойлық]] құрылымдардан түзілген. Жер қыртысының қалыптасуына [[кайнозойлық]] тектоник. қозғалыстар, мұз басу, карст процестері әсер еткен. Жер бедерінде аласа таулар ([[Грампиан]], [[Пенин]], [[Кембрий]], [[Керри]], т.б. ), таулы қыраттар (Оңтүстік Шотланд) және жазықтар кезектесіп келеді. Олардың шығу тегі әр түрлі (теңіздік, мореналық, жанартаулық). Ең биік жері — [[Грампиан]] тауындағы [[Бен-Невис]] жотасы (1343 м). Климаты жыл бойы басым болатын ылғалды батыс желдеріне тәуелді. Жылдық жауын-шашын мөлш. 700 — 1500 мм. Қаңтардың орташа температурасы 3 — 7ӘС. Шілденің орташа температурасы 11 — 17ӘС. Тұман жиі байқалады. Ірі өзендері: [[Северн]] (310 км), [[Темза]] (334 км), [[Шаннон]] (368 км); өзендердің суы мол, кеме жүзеді. Ең ірі көлі — [[Ирландия|Ирландиядағы]] [[Лох-Ней]] көлі (400 км2). Солтүстігіндегі күлгін топырақтарда қарағай, қайың, оңтүстігінде емен, шамшат өседі. Қазіргі кезде ормандар Британ аралдарының 4 — 5-ін ғана алып жатыр. Жануарлардан түлкі, кірпі, жабайы қояндар, тиін мекендейді. Жыртқыш құстар (сапсан, қаршыға және т.б.), құр, жабайы кептерлер, су құстары (шағала, тырна, үйрек) тараған. Британ аралдарының табиғаты адам әрекетінен қатты өзгерген. Аралда Ұлыбритания және Ирландия мемлекеттері орналасқан.

==Пайдаланылған әдебиет==