Уикипедия

Жаңақорған ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш clean up, removed: <!--For Town or Village (Leave blank for the default City)--> using AWB
нақтылау, мәліметтерді жаңарту, сурет қою
1-жол:
{{Infobox Settlement
|name =
|settlement_type = ауданы
|official_name = Жаңақорған ауданы
|image_mapimage_shield =Zhanakorgan DistrictJañaqorğan Kazakhstanseal.pnggif
|mapsizeshield_size = 300px150px
|map_captionimage_map = Zhanakorgan District Kazakhstan.png
|image_map1mapsize = 300px
|mapsize1map_caption = 150px
|map_caption1image_map1 =
|pushpin_mapmapsize1 = 150px
|map_caption1 =
|pushpin_map =
|pushpin_label_position =
|subdivision_type = [[ЕлЕлдер тізімі|Елі]]
|subdivision_name = {{KAZ}}
|subdivision_type1 = [[Қазақстан әкімшілік бірліктері]]
|subdivision_name1 = [[Қызылорда облысы]]
|subdivision_type2 = Аудан орталығы
|subdivision_name2 = [[Жаңақорған]]
| timezone = +6
| utc_offset = +6
|population_as_of = 2015<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жыл басына Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT101220|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref>
|population_as_of = 2010<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/03_2010-Б-15-07-К.rar ҚР елді мекендерінің тұрғындар саны]</ref>
|population_total = 7281 981329
}}
 
'''Жаңақорған ауданы''' — [[Қызылорда облысы]]ның оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөліктік, 1928 ж. құрылған.
 
Жерінің аумағы — 15,4 мың км². Тұрғыны 67— 81,53 мың адам (19992015). Аудандағы 3938 елді мекен 1 қалалық, 1 кенттік және 1226 ауылдық әкімшілік округтерге біріктірілген.
 
Орталығы — [[Жаңақорған кенті]] ауылы. Аудан жерінің солтүстік-шығыс бөлігін Қаратау жотасының солтүстік-батыс сілемдері алып жатыр. Ең биік жері — 1419 м (Бесарық өзенінің бастауында). Орталық бөлігін Сыр бойы жазығы, оңтүстігін, оңтүстік-батысын [[Қызылқұм шөлі(шөл)|Қызылқұм]] шөлі алып жатыр. Ауданның жер қойнауы кен байлықтарына бай. Қаратаудың Өгізмүйіз тауы етегінде Шалқия кеніші орналасқан.
 
== Қазба байлықтары ==
 
Кен орнынан мырыш, қорғасын, күміс, кадмий, т.б. сирек кездесетін металл кентастары кездеседі. Сондай-ақ, ауданда құрылысқа жарамды тас, қиыршықтас, құм, саз (бентонит), т.б. кен қорлары бар.
 
== Климаты ==
Климаты — континенттік. Қысы біршама жұмсақ, жылы күндер жиі болып тұрады. Жазы ыстық, аңызақ. Қаңтар айындағы ауаның орташа температурасы –6 — 76–7°С, шілдеде — 27 - 2827–28°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 150 — 200150–200 мм. Өзен жүйесін Сырдария өзені және оның оң салалары (Бесарық, Ақұйық, Жиделі, т.б.) құрайды. Борықтыкөл, Нарсоққан, Бозкөл, Қандыарал, Шұқырой, т.б. көлдері бар. Топырағы аллювийлі-шалғынды, шалғынды-батпақты, сор, сортаң, оңт-ке қарай құмды келеді.▼
 
▲Климаты — континенттік. Қысы біршама жұмсақ, жылы күндер жиі болып тұрады. Жазы ыстық, аңызақ. Қаңтар айындағы ауаның орташа температурасы –6 — 7°С, шілдеде — 27 - 28°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 150 — 200 мм. Өзен жүйесін Сырдария өзені және оның оң салалары (Бесарық, Ақұйық, Жиделі, т.б.) құрайды. Борықтыкөл, Нарсоққан, Бозкөл, Қандыарал, Шұқырой, т.б. көлдері бар. Топырағы аллювийлі-шалғынды, шалғынды-батпақты, сор, сортаң, оңт-ке қарай құмды келеді.
 
== Өсімдіктер дүниесі ==
43-жол:
Қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, жабайы шошқа, ақбөкен, қырғауыл, шіл, т.б. мекендейді.
 
== Халқы мен өнеркәсібі ==
Халықтың орташа тығызд. 1 км²-ге 4шамамен 5,53 адамнан келеді. Жаңақорған мен Шалқия кенттеріндегі қала халқы 33,6%. Ірі ауылдық елді мекендері: Жаңақорған, Шалқия, Бірлік, Бесарық, Келінтөбе, Төменарық. Өнеркәсіп орындарынан Шалқия кен өндіру кешені, Тастас ұнтақтау зауыты, т.б. шағын кәсіпорындар (май, нан зауыттары) бар. Жаңақорған ауданындағы бұрынғы күріш, қаракөл қойын, етті-сүтті ірі қара, бау-бақша, жеміс жидек өсіруге маманданған 14 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі 1997 жылдан бері акцион.акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, өндірістік кооперативтер және шаруа қожалықтары болып қайта құрылған. Одан басқа құрылыс, көлік, телекоммуникация, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындары бар.
 
== Ауыл шаруашылығы ==
Егін егуге жарамды жері — 1,4 млн. га, оның ішінде: жыртылған жері — 16,2 мың га, шабындығы — 30,8 мың га, жайылымы — 1,3 млн. га. Негізінен, күріш өсіріледі. 2000 жылдың басында ауданда 22,6 мың ірі қара (оның ішінде 7,0 мың сиыр), 131,1 мың қой мен ешкі, 5,7 мың жылқы, 0,6 мың түйе болды. Ж. а-нда жалпы білім беретін 40 мектеп, 2 музей, 20 мешіт, 32 кітапхана, 29 мәдениет үйлері мен клубтар, қонақ үйі, 2 спорт сарайы, 9 спорт кешені, стадиондар мен спортзалдар бар. 5 аурухана, 1 емхана, 22 фельдш.-акушерлік және 6 дәрігерлік пункттер жұмыс істейді. Аудандағы елді мекендерге 78,6 км су құбыры тартылған.
 
== Мәдениеті ==
Жаңақорған ауданында Қарасопы, Хорасан ата, Құрбан ата, Сунақ ата кесенелері, Ақтас мешіті сияқты тарихи-мәдени ескерткіштер бар. [[Ақ Орда (мемлекет)|Ақ Орданың]] астанасы — [[Сығанақ]] қалашығыныңқаласының орны сақталған. Құм астында қалған Сауран, Өзгент, Аққорған, Ордакент сияқты ежелгі қалалардың орны бар. Аудан жерімен [[Қызылорда]] — Шымкент–Шымкент автомобиль және темір жолдары өтеді.
 
== Жаңақорғанан шықан атақты адамдар==
* [[Исатай Әбдікәрімов]],
* [[Сұлтан Сартайұлы Сартаев]],
* [[Оңалбек Сапиев]],
* [[Сейілбек Шауқаманов]],
62-жол:
* [[Жадыра Дәрібаева]],
* [[Мәлібек Жандарбеков]],
* [[Төлепберген Әбдірашев]] — дирижер ,
* [[Мұхтар Әлиұлы Әлиев]] — дәрігер-хирург ,
* [[Бірлесбек Алдияров]] — академик,
* [[Сейфулла Әбдірайымов]],
* [[Қалила Нематұлы Омаров]] — режиссер,
* [[Әнуар Әбутәліпов]] — Кеңес Одағының Батырыбатыры.
 
== Дереккөздер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жаңақорған_ауданы» бетінен алынған