Жартылай қатты қанаттылар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 50 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q26371 (translate me) |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Taxobox
| name = Жартылай қатты қанаттылар
| image = Acanthasoma hamorrhoidale adult.jpg
| image_caption = ''[[Acanthosoma haemorrhoidale]]''
| image2 = Aphid-colored.jpg
| image2_caption = [[Aphid]]
| fossil_range = {{Fossil range|Moscovian|recent}}
|regnum = [[Жануарлар]]
|phylum = [[Буынаяқтылар]]
|classis = [[Жәндіктер]]
| infraclassis = [[Neoptera]]
| superordo = [[Paraneoptera]]
| ordo = '''Hemiptera'''
| ordo_authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[10th edition of Systema Naturae|1758]]
| subdivision_ranks = Кіші отрядтары
| subdivision =
*[[Auchenorrhyncha]]
*[[Coleorrhyncha]]
*[[Heteroptera]]
*[[Sternorrhyncha]]
}}
'''Жартылай қатты қанаттылар''', қандалалар (''Hemiptera'') – [[жәндіктер]] класының бір отряды. Жер шарында кең тараған. 50 тұқымдасқа бірігетін 25 – 30 мыңдай (кейбір деректерде 40 мыңдай) түрі белгілі. [[Қазақстан|Қазақстанда]] 32 тұқымдасы, 370 туысы, 1500-дей түрі бар. [[Құрлық|Құрлықтағылары]] өсімдікке жабысып, топырақ бетінде, ағаш қуысының астында, құм арасында, су қандалалары суда тіршілік етеді. Бұлардың қазба қалдығы [[юра кезеңі|юра кезеңінен]] белгілі. Дене тұрқы 0,7 – 120 мм. Аузы шаншуға, соруға бейім. [[Мұртша|Мұртшалары]] жіп тәрізді (4 – 5, кейде 1 – 3 буынды). Қысқа [[қанат|қанаттары]] екі жұп, алдыңғылары қаттылау. [[Аяқ|Аяқтары]] секіруге, қазуға бейімделген. Жартылай түрленіп көбейеді (4 – 5 жұмыртқа салады, дернәсілі бірден ересек қандалаға айналады). [[Хош иіс]] шығаратын [[без|безі]] (ересегінде – кеуде қуысында, [[дернәсіл|дернәсілінде]] [[құрсақ|құрсағында]] орналасады) бар. [[Сілекей|Сілекейі]] [[у|улы]] болады. Жартылай қатты қанаттылардың көптеген түрлері өсімдік [[шырын|шырынын]] сорып, [[ауыл шаруашылығы|ауыл шаруашылығына]] және [[орман шаруашылығы|орман шаруашылығына]], су қандалалары [[балық уылдырығы|балық уылдырығын]], майда шабағын жеп, [[балық шаруашылығы|балық шаруашылығына]] зиян келтіреді. [[Жыртқыш]] түрлері адам және жануарлар арасында әр түрлі [[ауру|аурулардың]] қоздырғыштарын таратады. Бұлардың ішінде (Anthocorіdae, Nabіdae, Mіrіdae, Petaromіdae тұқымдасының өкілдері) зиянды жәндіктер мен кенелерді құртатын, өсімдіктерді тозаңдандыратын, балыққа жем болатын пайдалы түрлері де кездеседі. Жартылай қатты қанаттыларды жою үшін [[дезинсекция]] жасалады.
| |||