Сарышаян: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
{{Біріктірілсін|Қыршаян}}
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Біріктірілсін|Қыршаян}}
{{Taxobox
| name = Сарышаяндар
Line 15 ⟶ 14:
| synonyms =
}}
[[Сурет:Stamp_of_Kazakhstan_192.jpg|thumb|right|200px|]]
'''Сарышаян''' ({{lang-la|Scorpiones}}) – жердегі [[буынаяқтылар]]дың ежелгі отрядының өкілі. Қазақстанда 2 түрі: Кавказ және шұбар сарышаян тіршілік етеді. Саны көп. Сарышаянның түрі елдің бәріне таныс. Бұл - аяқтарында үлкен қысқыштары бар, құйрығы тік көтерілген, оның ұшында бүгілген іспегі бар ұзыншақ буынаяқты. Денесінің ұзындығы 20 см. Сарышаяндар туралы аңыздар мен қияли ертегілерде құйрығындағы улы іспегімен қорқытады. Сарышаянның шағуы - шабуылы немесе қорғанысы. Тірі жемтікпен қоректенеді, егер ірі де белсенді жәндікті ұстаса, алдымен улы іспегімен жансыздандырады. Әдетте жәндіктерді, ұсақ сүтқоректілерді және құстарды сарышаян уы өлтіреді, бірақ адамның өлгені туралы мәлімет өте аз. Бұлардың құрғақ шөлді аймақтан кездестіруге болады. Ымырт пен түнде белсенді. Бірнеше жыл өмір сүреді.
'''Сарышаян''' немесе '''Қыршаян''' ({{lang-la|Scorpiones}}) – [[өрмекшітәрізділер]] класына жататын жәндіктер отряды. Сарышаяндардың 1750-ге тарта түрі белгілі, олардың ішіндегі 50-дей түрі улы болып саналады.
 
Қазақстанда 2 түрі: Кавказ және шұбар сарышаян тіршілік етеді.
 
Сарышаянның ірі түрлерінің дене тұрқы 20 сантиметрге дейін жетеді (Pandinus imperator), майдалары - 13 мм болады. Денесі екі бөліктен: баскөкірек және құрсақтан құралады. Құрсақ бөлігі бунақталған болады: алдыңғы бөлігі жуантық, соңғы бөлігі жіңішкеріп, құйрық тәрізді созылыңқы келеді. Қалқанмен қапталған баскөкірегінде екі жұп ортаңғы үлкен көз және 5 жұп ұсақ қаптал көздері болады. Құрсақ бөлігінің ең соңғы буындағы екі жұп улы бездің өзекшесі үшкір шаншарға ашылады. Қыршаян құйрығын қатты сермеп, улы шаншарымен жемін өлтіреді, одан мал жіне адам ауыр сырқаттанады, кейде тіпті өліп кетуі де мүмкін. Сондықтан қыршаяннан сақтану қажет.
 
'''Сарышаян'''Қыршаянның ({{lang-la|Scorpiones}})ауыз бөлігінде жердегікішірек [[буынаяқтылар]]дыңқысқышты ежелгікүйісаяқ отрядыныңжәне үлкен қысқышты тұтқыаяқтар болады, ол солар арқылы қорегін аулап, ұстап өкіліжейді. Қазақстанда 2Қыршаяндар түрі:өкпе Кавказарқылы тыныс алады, тірілей балалайды, жас қыршаяндар анасының денесінде жабысып жүреді. Қыршаяндар ауа райы жылы және шұбарыстық сарышаянелдерде , сондай-ақ ылғалды орманда да, құмды шөл далада, кез келген жерлерде тіршілік етеді.ете алады.Саны көп. Сарышаянның түрі елдің бәріне таныс. Бұл - аяқтарында үлкен қысқыштары бар, құйрығы тік көтерілген, оның ұшында бүгілген іспегі бар ұзыншақ буынаяқты. Денесінің ұзындығы 20 см. Сарышаяндар туралы аңыздар мен қияли ертегілерде құйрығындағы улы іспегімен қорқытады. Сарышаянның шағуы - шабуылы немесе қорғанысы. Тірі жемтікпен қоректенеді, егер ірі де белсенді жәндікті ұстаса, алдымен улы іспегімен жансыздандырады. Әдетте жәндіктерді, ұсақ сүтқоректілерді және құстарды сарышаян уы өлтіреді, бірақ адамның өлгені туралы мәлімет өте аз. Бұлардың құрғақ шөлді аймақтан кездестіруге болады. Ымырт пен түнде белсенді. Бірнеше жыл өмір сүреді<ref>Қ.Қайым,Б.Муханов,Р.Сәтімбекұлы,М.Шаймарданқызы, "Жануартану"(1998), 95 б., ISBN 5-625-03599-7</ref>.
 
==Дереккөздер==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Сарышаян» бетінен алынған