Жұмыр құрттар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиеттер → Дереккөздер using AWB |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
3-жол:
<ref name="source1">"Қазақ Энциклопедиясы"</ref>
== Жұмыр құрттар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері==
Жұмыр құрттардың денесі сірқабықпен ([[кутикула]]) қапталады. Ауыз қуысы - денесінің алдыңғы жағында, ал аналь тесігі - артқы жағында орналасады. Көптеген жұмыр құрттарда [[тері]]-[[бұлшықет]] қапшығы болады. Көлденең жолақты бұлшықеттері жоқ. Сондықтан жұмыр құрттар денесін қысқарта да, соза да алмайды. Олар денесін тек жан-жағына ғана ие алады. Жұмыр құрттарда тынысалу және [[қантарату жүйесі]] болмайды. Бұлар - дара жынысты [[жәндіктер]]. Олардың қосжыныстылары да кездеседі. Жұмыр құрттардың аталығынан аналығы ұзын. Көбінесе [[жұмыртқа]] арқылы көбейеді. [[Өсімдік]] тамырында ауру тудыратын [[паразит жіпшеқұрттар]] ([[қант]] қызылшасының жіпшеқұрты - свекловичная нематода) шаруашылыққа орасан зор зиян келтіреді. Жіпшеқұрттардың барлығы [[өсімдік паразиті]] болып табылады, олардың мөлшері 1 миллиметрден аспайды. Жұмыр құрттар адамға және жануарларға зиян келтіреді, тері астында - [[суыртқы]] (ришта), бұлшықеттерде — [[трихинелла]], ішекте [[ішексорғы]], үшкірқұрт паразиттік әрекет жасап, ауруға ұшыратады. Ішексорғының ұзындығы ([[жылқы ішексорғысы]]) 18 сантиметрге дейін, ([[кит ішексорғысы]]) 8 метрге дейін жетелі.
Көбінесе жасөспірімдер мен балалардың тоқ ішегіне [[үшкірқұрт]] ([[острина]]) орнығады. Ол — [[паразит]] құрт, аналығының тұрқы 1 миллиметрден аспайды. Үшкірқұрттың екі ұшы да сүйірленген, құйрығы үшкір, тұрқы 1,5 см шамасында болады. Оның түсі ақшыл немесе сарғыш болып келеді. Үшкірқұрт екі сүйір үштарын қадап, соқыр ішекте және тоқ ішекте тіршілік етеді. Үшкірқұрттың алдыңғы ұшында - ауыз, соңғы бөлігінде аналь тесік (артқы тесік) орналасады. Аналь тесігінен кейінгі өте үшкір дене бөлігі [[құйрық]] деп аталады. Оның денесі тығыз қабықшамен - сірқабықпен қапталған. Сірқабықтың астында ұзын салалы бұлшықеттері болады. Көлденең салалы бұлшықеттері жоқ. Сондықтан үшкіркүрт денесін жиыра, қысқарта алмайды. Оның денесі созылмайды. Пішінін өзгертпей, тек жан-жағына иіледі.
[[Сурет:Soybean cyst nematode and egg SEM.jpg|thumb|Жұмыр құрттар]]
Жер шарында кең тараған. Ж. қ-дың 5 класы бар, 27 мыңдай түрі белгілі. Денесі жіп тәрізді созылыңқы келеді. Ұзындығы 1 мм-ден 8 м-ге жетеді.<ref>Қазақ Энциклопедиясы 7 том 2 бөлім</ref>
== Дереккөздер ==
Line 24 ⟶ 14:
{{wikify}}
[[Санат:Жұмырқұрттар| ]]
| |||