Омыртқалылар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Automated import of articles
 
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Омыртқалылар''', бассүйектілер (Vertebrata, Cranіata) – хордалы жануарлардың [[тип]] тармағы. 40Қазба қалдықтары [[ордовик]]45төменгі мыңдай[[силур]] түрікезеңдерінен белгілі.<ref>Қазақ Олар дөңгелекауыздыларэнциклопедиясы, шеміршекті7 балықтар,том сүйекті6 балықтар,бөлім</ref>[[File:White қосмекенділер,shark.jpg|thumb| бауырыменalt=A.| жорғалаушылар,''[[Акула құстар(Омыртқалылар)]]''.]][[File:Panthera жәнеtigris сүтқоректілерtigris.jpg болып,|thumb| 7alt=A.| класқа жіктел''[[Жолбарыс (Омыртқалылар)]]''.]][[СанатFile:ОFeuersalamander DE.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Саламандр (Омыртқалылар)]]''.]]
==Тарихы==
Омыртқалылардың арғы тегі теңізде тіршілік еткен төменгі сатыдағы [[хордалы]]лар ([[қабықтылар]], [[бассүйексіздер]]). Нағыз Омыртқалылар тұщы суларда пайда болып, олардың [[эволюциялық даму]]ының алғашқы сатылары сонда өткен. Жақсы жетілген қозғалу органдарының нәтижесінде су Омыртқалылары (негізінен балықтар) су қоймаларында тіршілік етіп, кейіннен [[теңіз]]дерге таралған. Тіршілік еткен [[су қоймалары]]нда [[оттек]]тің жеткіліксіз болуы девонда олардың құрлыққа шығуына себепші болды. Алғашқы құрлыққа шыққан Омыртқалылар – [[ихтиостегилер]]. Бұлар саусаққанатты балықтардан шығып, [[қосмекенді]]лердің; ал [[мезозой]]да жақсы дамыған бауырымен жорғалаушылардың, триаста сүтқоректілердің, юра кезеңінде [[құс]]тардың арғы тегі болып саналады. Барлық Омыртқалылардың эволюциялық дамуы олардың дене құрылысының күрделенуімен сипатталады. Дене тірегі – [[хорда]], эволюциялық даму процесінің барысында ересек жануарларда (төменгі сатыдағы балықтардан басқасында) хорда, көбінесе омыртқаға айналады (тип тармағының аты осыдан шыққан). Омыртқалылардың судан құрлыққа шығуына байланысты дене құрылысы күрделілене түсті. Төменгі сатыдағы Омыртқалылардың жүрегі екі камералы болса, жоғары сатыдағы Омыртқалылардың бұлшық етті төрт камералы жүрегі көптеген негізгі (құлақшалар мен жүрекшелер) және қосымша бөліктерден (венозды синус, артериальды конус) тұрады. [[Қан айналыс жүйесі]] тұйық біткен. Су Омыртқалыларының (бассүйексіздер, балықтар) тыныс алу органы – желбезек, ал құрлықтағы Омыртқалыларда қос өкпе болады. Көру, есту, сезім және иіс сезу органдары жақсы дамыған. [[Жүйке жүйесі]] ми, жұлын және шеткі жүйке түйіндерінен (ганглиялардан) тұрады. Зәр шығару органы – қос бүйрек. Омыртқалылардың барлығы да даражыныстылар, жыныс безі екеу, бірақ балықтарда гермафродитизм байқалады. Кейбіреулері жұмыртқа салып, екіншілері ұрпақтарын тірідей туып көбейеді.
==Түрлері==
[[File:Cyanocitta-cristata-004.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Құстар - омыртқалы жануарлар]]''.]]Омыртқалылардың 40 – 45 мыңдай түрі белгілі. Оларды 7 класқа жіктейді: [[дөңгелекауызды]]лар, шеміршекті [[балық]]тар, сүйекті балықтар, қосмекенділер, [[бауырымен жорғалаушы]]лар, құстар және [[сүтқоректі]]лер. Омыртқалылар жер бетінде кең тараған, оларды әлемдік мұхиттардың түбінен бастап, биік таулы аймақтар мен сусыз шөлді жерлерден кездестіруге болады. Омыртқалылардың [[биосфера]]да алатын орны зор, әдетте бұлар [[биоценоз]]дағы трофиктік (қоректік) тізбекті аяқтайды. Омыртқалылардың адам өмірі үшін маңызы зор. Өйткені Омыртқалыларға кәсіптік [[аң]] және ауыл шаруашылығы [[жануарлар]]ының негізгі көпшілігі жатады. Омыртқалылардың арасында [[ауыл шаруашылығы]], орман шаруашылығы зиянкестері, ауру тарататын түрлері де жетерлік.
==Сілтемелер==
* [[Омыртқасыздар]]
* [[Омыртқа]]
* [[Омыртқа бағанасы]]
==Пайдаланылған әдебиеттер==
<references/>
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:Жануарлар типтері]]