Әміре Қашаубаев: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Cat-a-lot: Аласталуда... Санат:Қазақ мәдениеті |
+ 8 санат (HotCat құралының көмегімен) |
||
8-жол:
|Туылған кездегі есімі =
|Толық аты = Әміре Қашаубайұлы Қашаубаев
|
|
|Қайтыс болған күні = 6.12.1934
|Қайтыс болған жері =
|Белсенділік жылдары =
26-жол:
}}
'''Әміре Қашаубаев''' ([[1888 жыл|1888]], [[Дегелең]] тауының алабы, [[Абыралы ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]] - [[6 желтоқсан]], [[1934 жыл|1934]], [[Алматы]]) – атақты [[әнші]], [[актер]] әрі [[музыкант]].
==
* 12 жасқа толғанда (1900 ж.) Исабек деген байдың ат айдаушысы болып, ол жас әншіні той-жиындарда ән салғызады.
* ''1921 – 24 жылдары'' [[Семей]]де құрылған қазақ жастарының ағарту ұйымы «[[Ес - аймақ]]қа» мүше болып, әншілік өнерін шыңдай түсті.
Жастайынан әншілік өнерпаздығымен жұрт аузына ілігіп, ел аралап ән салып, қараөткелдік Сәтмағамбет, Ғазиз, баянауылдық Жаяу Мұса, Қали Байжанов, керекулік Майра Уәлиқызы сияқты арқалы әншілермен танысып, өнерін одан әрі шыңдай түседі. 1924 жылы Семейде өткен өнерпаздар байқауында Қалимен бірге бас жүлдеге ие болды. Мұнан кейін әншілік даңқы алысқа жайылып, 1925 жылы [[Париж|Парижде]] өткен Дүниежізілік көрмеде болған этнографиялық концерттерге қатысып, ерекше көзге түседі, қазақтың өресі биік әншілік өнеріне әлем тыңдаушыларының көзін жеткізеді.▼
* ''1924 жылы'' осы қалада ұйымдастырылған халық өнерпаздарының байқауына қатысып, бас бәйгеге ие болды.
Әміре 1925 жылы [[Қызылорда|Қызылордада]] ашылған жаңа [[театр]] труппасына қабылданады. Өмірінің соңына дейін театрда әнші [[артист]] болған. Әміре [[Еңлік-Кебек|«Еңлік Кебекте»]] Жапалдың, «[[Айман-Шолпан|Айман Шолпанда]]» Жарастың рөлін ойнайды. Концерттік қойылымдарға жиі жиі шығып, халықтың ән өнерін насихаттауға айрықша үлес қосады. ▼
* ''1925 жылы'' [[Париж]]де өткен Бүкіл дүние жүзі сән өнері көрмесінде ''«[[Ағаш аяқ]]», «Қанапия», «Үш дос», «Жалғыз арша», «Қосбалапан»'', т.б. әндерді орындап, 2-бәйгемен қоса ''күміс медаль'' алды. ''«Париж апталығы»'' газеті мен ''«Ле мюзикаль»'' журналы оның сирек кездесетін [[талант]] екенін жазса, [[Сорбонна университеті]]нің профессоры Перно фонографқа Әміренің орындауында бірнеше ән жазып алған.
* ''1927 жылы сәуір'' айында арнайы шақыртумен [[Мәскеу консерваториясы]]ның залында қазақ әндерін тамылжыта шырқады. Сол жылы [[Германия]]ның [[Майндағы Франкфурт]] қаласында өткен Халықаралық музыкалық көрмеде концертке қатысып, қазақтың халық әндерін әлемге паш етті. Оның орындауындағы әндер дүние жүзі мәдениетінің ірі өкілдері [[Ромен Роллан]], [[Анри Барбюс]], т. б. тарапынан жоғары баға алған.
[[Александр Затаевич]] Әміренің әншілік өнеріне тәнті болып, одан ''«[[Балқадиша әні|Балқадиша]]», «[[Дударай]]», Бес қарагер», «Көк көбелек»'', т.б. әндерді жазып алып, ''«[[Қазақтың 500 ән мен күйі]]»'' (1931) жинағында жариялады.
Әміренің әншілік қабілетін кезінде қазақ әдебиеті мен өнерінің көрнекті өкілдері [[Мұхтар Әуезов]], [[Сәкен Сейфуллин]], [[Иса Байзақов]], [[Әлкей Марғұлан]], [[Жүсіпбек Елебеков]], [[Құрманбек Жандарбеков]] пен [[Ахмет Жұбанов|Ахмет Жұбанов]] өте жоғары бағалаған.
* 1926 жылы [[Қызылорда]]да ашылған [[Қазақ академиялық драма театры|Қазақ драма театры]]ның (''қазіргі Қазақтың мемлекеттік академиялық драма театры'') алғашқы актерлерінің бірі болды.
* 1934 жылы қазақ музыкалық театрына (''қазіргі [[Қазақ опера және балет театры]]'') ауысты.
* 1934 жылы 6 желтоқсанда ауыр сырқатқа шалдыққан әнші Алматыда оқыстан қайғылы қазаға ұшырады.<ref>Балалар Энциклопедиясы, II- том</ref>
== Қосымша деректер ==
Шыққан тегі [[Орта жүз]] ішіндегі [[Тарақты]] руы. Кедей шаруа жанұясында туып өскен.
▲Жастайынан әншілік өнерпаздығымен жұрт аузына ілігіп, ел аралап ән салып, қараөткелдік Сәтмағамбет, Ғазиз, баянауылдық [[Жаяу Мұса]], [[Қали Байжанов]], керекулік [[Майра Уәлиқызы]] сияқты арқалы әншілермен танысып, өнерін одан әрі шыңдай түседі. 1924 жылы Семейде өткен өнерпаздар байқауында Қалимен бірге бас жүлдеге ие болды.
▲
Әміренің әншілік өнері А.В.Луначарский, А.В.Затаевич, Г.Любимов сияқты өнердің парқын терең білетін мамандар тарапынан жоғары баға алған.
Line 39 ⟶ 57:
Қазақтың ''«Ағаш аяқ», «Үш дос», «Қос барабан», «Қызыл бидай», «Смет», «Жалғыз арша»'' сияқты классикалық әндері Әміре айтқан үлгі өнегемен орнығып, кейінгі әншілердің репертуарларында жалғасын тауып келеді. Бұл ретте, [[Елебеков Жүсіпбек| Ж. Елебеков]], [[Ержанов Манарбек|М. Ержанов]], [[Кәрменов Жәнібек|Ж. Кәрменов]], [[Байбосынов Қайрат|Қ.Байбосынов]], [[Мәдениет Сейітжанұлы Ешекеев|М.Ешекеев]], Б.Тілеуханов сияқты жез таңдай әншілердің Әміре өнерін жалғастырушы лайықты ізбасар болғанын атап айтқан жөн.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref>
== Әміре
=== Әміре сахнада ===
Ол халық сыймай отырған залды бір шолып өтіп
Ал Әміренің шешесі Тойған да үй-ішінің ұсақ-түйегі болмаса білекпен келетін ауыр жұмысқа о да
Әкесінің айта қалғандай өнері жоқ болса да жаман Қашаубайдың баласының музыкаға деген қабілеті оның атшылығынан бұрын әнші бала, бері келе әнші жігіт деген атағын шығарды. Көшенің екі жағында тұрған, ашық қақпаның ішінде самауыр қайып жүген қыз-келіншек, кешкі тұрым әңгіме дүкен құрып отыратын үлкендер тобы, ойында жүрген бозбала фаетонның ешкісінде отырып, арбаның доңғалығының айналған ырғағымен қосылып, кешкі Ертісті жаңғыртып салып бара жатқан Әміренің әнің сілтідей тынып тыңдап тұрысты. Бүкіл Жаңа Семей болып Әмірені жақсы білетін болды. Ол арада болған ойын-сауық
Осындай екі бірдей қасиетінің арқасында Әміренің атағы көп ұзамай Ертісті кесіп өтіп, Семейдің қаласына жетуге айналды. Бұрынғы, бұрынғы ма, енді Қашаубайдың баласы бүкіл қаланы аузына қаратуға айналды. Мұның бәрі де Исабек байға ұнамай, ол қалайда Әміренің мына бір кедейге келіспейтін қылығын тоқтатқысы келді. Сондықтан бір жерге қадап қою мақсатымен, Әмірені тері күзеттіріп
Бұл кездерде Әміре аз да болса бірқатар ақылай табысқа ие болып, оларын үйіне беріп, өзі Семейден сыртқа шыққысы келеді. Қаншама қиын болғанмен, мейірімді әке-шеше өнерлі баланың алған маңдайын қақпайды. Әміре енді әніне бостандық алатын болды. Исабекпен есеп айырысып, Арқа әншілерінің Мекесі болған Қояндыға жол тартты. Бұл Әміре үшін үлкен игі сапар болды. Өйткені осы күнге дейін өзінің ғана білгенің айтып келген Әміре, не бір саңлақ, топтан озған ән иелеріне кездеседі. Жасы келіп қалса да, әлі қунақ, күлдіргі қалпынан таймаған, қарт дауысымен әлі де әннің нақысын бұзбай айтатын аға әнші
=== Семейде ===
Семейде жүргенде оның Ақ сисасын, Гауһар қызын, Хаулауын, айтып, Жаяу Мұсаның өзің көрмеседе шығармашылық
Жоғарыда айтылған әншілерден жаңа ән үйреніп, біраз репертуарын байытады. Әр әнді өзінің стилінде айтуға тырысты. Қабілетті әнші ол мақсатына жетіп қалды. Ол үш жасынан ән салып, Жаңа Семейдің шала қазақ, татарлар арасында «әнші бала» атанып, жасы он сегізге енді таянғанда мына Қондыға келуі, Әміре үшін ән дүниесін ашуын былай қойғанда басқа да, дүниелік, өмірлік үлкен жаңалықтар көрген жүрісі болды. Әміре қойын-қолтығын әнге толтырып қайтып Семейге келеді. Енді бұрынғы жәмшік, күзетші Әміре емес, ысылған өмір көрген жақсылардың қасында болған тәжірибелі Әміре болып келді. Семей оны бұрынғыдан да қызу қарсы алды. Әмірені енді жиі шақыратын болды.Оның үстіне бұл кезде
Семейге келіп жатқан атақты Майрамен кездесіп екі ән алыбы біресе [[домбыра
«Қазақ әншісі Әміре Қашаубаев Парижде болатын жержүзілік көрмеде қойылатын этнографиялық концертке қатысуға бара ме екен? Соның хабарын тез білдіруіңізді сұраймын.
Жол қаражаты қалам ақысы төленеді. Мерзімі маусым, шілде айлары. РКФСР Халық Ағарту Комиссары-
=== Шетелде ===
Әміре
Парижде болатын коцертке қатысу үшін Мәкеуде Қазақстаннан басқа ұлт республикаларынан белгілі өнерпаздар келді. Бұл шеберлердің
Олардың жабайы өнерлері шығармашылығының көркемдік сатысы жағынан орындаушылықтан еуропалық шеберлердің тәуір деген нөмірлерінен кем түспейді, қолдарындағы аспаптарын салыстырсақ олар тағы бірінші орын алады: тыңдаушыларға эмоционалдық, эстетикалық әсер етуде олардың қолдарындағы қандай жұпыны құрал десеңізші – деп жазды. Айтушылар Әміре Ағаш аяқтың басындағы жоғарғы нотасын шырқап алғанда, партердің алдынғы қатарында отырған бір әйел Мынау не деген күшті дауыс деп шошып кетіп барып айтыпты деседі.
Әміре этнографиялық ансамбільмен Парижге барады. Көздерімен көріп,есіткеннің жаңсақ
екенің жиылған жарнамалардан есітеді. Кеңес өнершілері Париждің залдарында 11 концерт береді. Сол концерттерде Әміре өзінің сүйікті әндері: Ағаш аяқ, Үш дос, Екі жирен, Дудар, Қос барабан, Қызыл бидай тағы басқаларын айтады.
[[Ансамбль
Париждің газеттері өнершілердің концерттері жәйлі үзбей жазып отырды. Париж апталығы атты газеті өзінің 1925 жылы
Париждің Комедия залында өтіп жатқан орыстың
Қазақтың әншісі Әміре Қашаубаев өзінің халықтық манерада айтылатын емін-еркін даусына ұлт аспабы домбырасының сүйемелін қосып өз елінің жаныңда толқытатын әндерін орындады. Солардың бәрінде де, өздерінің өнерлерін Парижге көрсетуге келген адал көңілді әртістердің өз Отанына деген жалыңды сүйініші сезіледі – деп жазды.
Line 116 ⟶ 133:
[[Санат:Қазақстан актерлері]]
[[Санат:Абай ауданында (Шығыс Қазақстан облысы) туғандар]]
[[Санат:Алматыда қайтыс болғандар]]
[[Санат:КСРО әншілері]]
[[Санат:XX ғасыр әншілері]]
[[Санат:КСРО актерлері]]
[[Санат:XX ғасыр актерлері]]
[[Санат:Тенорлар]]
[[Санат:6 желтоқсанда қайтыс болғандар]]
=='''Әміре туралы жазылған шығармалар==
|