Итмұрын: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
"ИТМҰРЫН" (Rosa) – [[раушангүлдер тұқымдасына]] жататын [[жапырақ]] тастайтын [[бұта]] не [[шырмауық]] [[өсімдіктер]] туысы. [[Қазақстан|Қазақстанда]] кездесетін 25 түрдің ішіндегі ең әдемісі. [[Республика|Республиканың]] ([[Алтай]], [[Тарбағатай]], [[Жоңғар Алатауы]]) сай, Орталық және Оңтүстік-шығыс бөлігінде тауда, [[жазық|жазықта]], [[қорым тастар|қорым тастарда]], [[беткейлер|беткейлерде]], [[ормандар|ормандарда]], [[дымқыл топырақты]] жерлерде бұталар арасында өседі. [[Ылғал|Ылғалды]] жақсы көреді, то-пырақтың[[топырақ|топырақтың]] да, ауаның да ылғалдығына сезімтал, биіктігі 2 метрге дейін сүр-қошқыл түсті, [[қабығы]] бар, [[сабағымен]] [[бұтақ|бұтақтары]] ұсақ [[тікенек|тікенекті]]. Өткір тікенектер барлық туыс түрлеріне тән, олар [[жануарлар|жануарлардың]] жеп қоюынан сақтайды. [[Жапырақ|Жапырағы]] күрделі, [[тақ қауырсынды]], әдетте 2-3-тен жұптасқан көлемді [[эллипс]] тәрізді, жиегі [[ара]] тісті, ал астыңғы жағын қою да жұмсақ [[түк]] басқан. [[Гүл|Гүлі]] [[қос жынысты]], [[дұрыс гүл]] ([[актиноморфты]]) [[тостағанша|тостағаншасы]] жіңішке жасыл түсті, [[күлте|күлтесі]] ашық күлгін немесе қызғылт түсті. Тостағаншалар мен күлтелер саны бірдей (5-тен), [[аталық]] пен [[аналықтары]] көп (саны анықталмаған), гүлі көлемді (диаметрі 6 см-ге дейін), үзын гүл табанына көбінше жалғыздан, сирек топтасып бекиді. Ашық түсті гүлінің хош иісі [[Жәндіктер|жәндіктерді]] өзіне тартады, ара, үлкен тозаң жейтін [[қоңыздар]], бір гүлден екінші гүлге ұшып-қонып жүріп айқас тозаңдандырады. Кейде жәндіктер гүлді түнеп шығатын орын ретінде пайдаланады, өйткені кешке қарай гүлдердің күлтелері, жабылады.Итмүрын [[шілде|шілдеде]] гүлдейді, [[тамыз|тамызда]] [[жеміс]] береді. [[Раушан]] туысының жемісі туралы толығырақ айтсақ артық болмас. Раушан туысының жидегі шындығында да жалған жеміс, құрылысы күрделі, күлте жапырақшаларының [[құмыра]] немесе [[бокал]] тәрізді болып, қабырғаларының ішкі жағында бекінген көптеген сарғыш [[жаңғақтар]], қою да қаттылау түктермен бөлінген. Біз суреттеп отырған түрдің жемісі пісіп-жетілген қою, ашық-қызыл түсті. Ұшында түспейтін қүрғақ тостағанша жапырақшалары барлық раушандар мен [[жабайы раушандарға]] тән. Кейбір түрлері ежелден белгілі бауда өсірілетін раушандардың арғы тегі болып табылады. Біздің эрамызға дейінгі 4 мың жылдыққа жататын [[Алтай|Алтайдың]] көмбелерінен табылған [[металл ақшалар|металл ақшаларда]] да бауда өсірілетін раушандар бейнеленген. Қазірде жабайы раушандар [[сұрыптау|сұрыптауда]] және [[мәдени раушандардың]] сапасын жақсартуда қолданады.
ИТМҰРЫН
Итмүрынның ерекшелігі — бағалы [[витаминдер|витаминдерге]] бай, жемісі және одан дайындалған [[дәрі-дәрмектер]] [[медицина|медицинада]] негізінен [[асқазан]] және [[бауыр]] ауруларын емдеуге қолданылады, гүлдерін [[шай|шайдың]] орнына пайдалануға болады, күлтелерден дайындалған [[эфир майы]][[парфюмерия]] өндірісінде пайдаланылады.
(Раушангүлділер түқымдасы)
 
<ref name="test">“Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 – том</ref>
 
Қазақстанда кездесетін 25 түрдің ішіндегі ең әдемісі. Республиканың (Алтай, Тарбағатай, Жоңғар Алатауы) сай, Орталық және Оңтүстік-шығыс бөлігінде тауда, жазықта, қорым тастарда, беткейлерде, ормандарда, дымқыл топырақты жерлерде бұталар арасында өседі. Ылғалды жақсы көреді, то-пырақтың да, ауаның да ылғалдығына сезімтал, биіктігі 2 метрге дейін сүр-қошқыл түсті, қабығы бар, сабағымен бұтақтары ұсақ тікенекті. Өткір тікенектер барлық туыс түрлеріне тән, олар жануарлардың жеп қоюынан сақтайды. Жапырағы күрделі, тақ қауырсынды, әдетте 2-3-тен жұптасқан көлемді эллипс тәрізді, жиегі ара тісті, ал астыңғы жағын қою да жұмсақ түк басқан. Гүлі қос жынысты, дұрыс гүл (актиноморфты) тостағаншасы жіңішке жасыл түсті, күлтесі ашық күлгін немесе қызғылт түсті. Тостағаншалар мен күлтелер саны бірдей (5-тен), аталық пен аналықтары көп (саны анықталмаған), гүлі көлемді (диаметрі 6 см-ге дейін), үзын гүл табанына көбінше жалғыздан, сирек топтасып бекиді. Ашық түсті гүлінің хош иісі жәндіктерді өзіне тартады, ара, үлкен тозаң жейтін қоңыздар, бір гүлден екінші гүлге ұшып-қонып жүріп айқас тозаңдандырады. Кейде жәндіктер гүлді түнеп шығатын орын ретінде пайдаланады, өйткені кешке қарай гүлдердің күлтелері, жабылады.Итмүрын шілдеде гүлдейді, тамызда жеміс береді. Раушан туысының жемісі туралы толығырақ айтсақ артық болмас. Раушан туысының жидегі шындығында да жалған жеміс, құрылысы күрделі, күлте жапырақшаларының құмыра немесе бокал тәрізді болып, қабырғаларының ішкі жағында бекінген көптеген сарғыш жаңғақтар, қою да қаттылау түктермен бөлінген. Біз суреттеп отырған түрдің жемісі пісіп-жетілген қою, ашық-қызыл түсті. Ұшында түспейтін қүрғақ тостағанша жапырақшалары барлық раушандар мен жабайы раушандарға тән. Кейбір түрлері ежелден белгілі бауда өсірілетін раушандардың арғы тегі болып табылады. Біздің эрамызға дейінгі 4 мың жылдыққа жататын Алтайдың көмбелерінен табылған металл ақшаларда да бауда өсірілетін раушандар бейнеленген. Қазірде жабайы раушандар сұрыптауда және мәдени раушандардың сапасын жақсартуда қолданады.
Итмүрынның ерекшелігі — бағалы витаминдерге бай, жемісі және одан дайындалған дәрі-дәрмектер медицинада негізінен асқазан және бауыр ауруларын емдеуге қолданылады, гүлдерін шайдың орнына пайдалануға болады, күлтелерден дайындалған эфир майы — парфюмерия өндірісінде пайдаланылады.
 
==Сілтемелер==
<references />
“Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 – том
 
{{stub}}
{{wikify}}
 
[[санат:Өсімдік]]
[[Санат:БотаникаИ]]
[[Санат:Қазақстан Республикасының Табиғаты]]
[[Санат:Өсімдіктер]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Итмұрын» бетінен алынған