Мақта (дақыл): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
taxobox |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
12-жол:
|tribus = [[Gossypieae]]
|genus = '''''Gossypium'''''
|genus_authority = [[
|subdivision_ranks = түрлері
|subdivision = 50 түрі белгілі
|}}
'''Мақта''' ({{lang-la|Gossypium}}) – [[Құлқайыргүлділер тұқымдасы|құлқайырлар]] тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдік туысы, бағалы талшықты [[дақыл]].
Мақта б.з. дейін [[Орта Азия]] республикаларында, [[Үндістан]]да, [[Иран]], [[Қытай]], [[Мексика]],[[Перу]] аймақтарында өсірілген. Қазақстанда 1918 жылы Түркістан жерін суландыруға байланысты қолға алынды. 1924 жылы мақта өсіретін [[Мақтаарал ауданы]] құрылды. Мақтаның биіктігі 1–1,5 м. 1–2 негізгі бұтақтан 10–15 жанама бұтақша тарайды, одан кейін осы бұтақшаларға [[гүл]] мен қауашағы шығады. Гүлі жеке, ірі [[сары]] не [[ақ]]. Мақта өздігінен, кейде айқас тозаңданады. Сабағы 90–130 см-ге жетеді, жапырағы жүрек тәріздес. Жемісі 3–5 ұялы қауашақ, оның ішінде талшық, оның ортасында 20–40 мақта тұқымы болады. Мақтаның 35 түрі бар, оның 5 түрі қолдан өсіріледі. Мақта – жарық, жылу, ылғалды көп керек етеді. Тұқымы 10–12C-та өне бастайды, 25–30C-та жақсы өседі, 0C-та үсікке шалдығады. Гүлдеу және пісу кезінде ылғалды көп керек ететіндіктен, суармалы жерлерде жоғары өнім береді. Облыстың Мақтаарал, Сарыағаш, Шардара, Ордабасы, [[Отырар]] аудандарында, Арыс, Түркістан қалалық әкімдік аумақтарында Мақтаның орта талшықты нөмірлері (Қырғыз-3, С-4727, С-6524, 108-Ф) өсіріледі. ОҚО ауа-райына байланысты мақта сәуір-мамыр айларында толықтай егіліп бітеді. Шиті жерге түскеннен кейін жер құнарлылығы жақсы болса 5-10 күннің көлемінде жер бетіне шығады. Ал егер жер бетіне шықпай тұрып, жаңбыр жауған жағдайда, тез арада бетін тырнап шығу қажет. Себебі жердің беті қатып мақта тұншығып қалады. Мақта өсіп жетілемін дегенше, арам шөптерден тазалап, түрлі зиянкестерден қорғайтын химиялық заттар беріліп тұрады. Жылына 2 рет суарады.
==Мақта өнімдері==
| |||