Пуэрто-Рико: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Kasymov Пуэрто Рико бетін Пуэрто-Рико бетіне жылжытты |
ш clean up, replaced: км2 → км² (2) using AWB |
||
58-жол:
|Түсініктемелер =
}}
'''Пуэрто Рико''' ({{lang-es|Puerto Rico}}; {{lang-en|Puerto Rico}}) — [[Вест-Индия]]дағы ел. Пуэрто Рико, Вьекес, Мона т.б. аралдарда орналасқан. Солтүстік жағалауы [[Атлант мұхиты]]мен, оңтүстігі [[Кариб теңізі]]мен шайылады. Жері - 8,9 мың
== Мемлекеттік құрылымы==
«Өз еркімен қосылған» ([[АҚШ]]-қа) және өзін-өзі басқаруға құқылы мемлекет. Жоғарғы билігі [[АҚШ Конгресі]]нің қолында. Атқарушы үкімет – Пуэрто Риконың губернаторы. Екі палаталы заң шығарушы органы бар.
==Табиғаты ==
67-жол:
==Халқы==
Негізгі тұрғындары – [[пуэрторикалықтар]] (3 725 789 адам, 2010). Ондаған мың американдықтар және басқа шетелдіктер тұрады. Ресми тілі – испан және ағылшын тілдері. Басым діни ағымы [[католицизм]]. Халықтың орташа тығыздылығы 1
== Тарихы ==
[[Сурет:Taino Village.jpg|250px|нобай|солға]]
8-9 ғ-ларда П.-Р. Аралын үндіс-борикендер мекндеген. Борикендер қарапайым егіншілікпен, аң, балық аулаумен шұғылданған, тоқыма кәсібін де білген. 14-15 ғ-ларда аралды карибтер қоныстанды. 16 ғ-дың басында үндістер рулық құрылыс сатысында болды. Испандықтар бұл аралды басып алып, мал өсірді, жаңа астық дақылдарын енгізді. 16 ғ-дың ортасына қарай жергілікті халық түгел дерлік қырғынға ұшыратылды. П.-Р-ға Африкадан негр-құлдар әкеліне бастады. Ағылшын, француз және голланд қарақшылары бірнеше рет П.-Р-ны басып алуға әрекет жасады. 19 ғ-да испан үстемдігіне қарсы қимылдар (1835, 1838 ж. Көтерілістер) болды. 1868 ж. Р.Э.Бетансес бастаған көтерілісшілер Ларес қ-нда республика жариялады. Көтеріліс қатал басылды. 1873ж. П.-Р. Шектеулі автономия алды.
1898 ж. Аралды АҚШ әскері басып алды. 1917ж. Джонс-Шафрот актісі бойынша пуэрторикандықтарға осы күнге дейін күшін жоймаған АҚШ азаматтығы берілді.
77-жол:
1952 ж. П.-Р-да конституция қабылданды. Бұл конституцияға сәйкес «АҚШ-қа еркімен қосылған мемлекет» деп жарияланды, ал іс жүзінде П.-Р. АҚШ-қа тәуелді болып қала берді. 1959 ж. Куба революциясының жеңісі ықпалымен П.-Р-ның тәуелсіздігі жолындағы күрестің күшейе түсуі АҚШ конгресін 1964ж. наурызды П.-Р-ың саяси және экономикалық мәселелерін зерттеу және П.Р-ның келешектегі дәрежесі туралы арнайы комиссия құру жөнінде заң қабылдауға мәжбүр етті. 1968-72 ж. өкіметті бастаған билеуші топтар П.-Р-ны 51-штат ретінде АҚШ-қа қосу жолындағы талапты бұрынғыдан күшейте түсті. 1960 ж. бастап П.-Р. Халқы елдің тәуелсіздігі, әлеуметтік прогресс пен демократия үшін күресті өрістете түсуде.
Кәзіргі уақытта П.-Р. Фармацевтикалық және өндіріс жүйелері дамыған ірі туристік орталыққа айналған.Саяси дәрежесі әлі күнге дейін айқындалмаған.<ref>Қазақ Совет энциклопедиясы: Алматы, 1976. 385-386 б.
2000 ж. АҚШ президенті Б.Клинтонның ұсынысымен саяси дәрежесін анықтау мақсатында арнайы комиссия құрылды. Арнайы комиссияның есебінде П.-Р. қазіргі дәрежесі расталып, азаматтарына өз дәрежесін анықтауға құқық беруді ұсынды. Халыққа саяси дәреженің үш түрі ұсынылып отыр: қәзіргі дәрежені растау, АҚШ-қа 51 штат болып ену немесе тәуелсіздігін жариялау.
2012 ж. 6 қарашада П.Р-ның саяси дәрежесін анықтау үшін екі кезеңде референдум өтті. Дауыс берушілердің 65% АҚШ-қа штат болып кіруді қолдады, 31%,- АҚШ-қа одақтас мемлекет болуды, ал 5,53% тәуелсізідікті жариялауды қолдады.
92-жол:
{{Тәуелді аймақтар}}
[[Санат:
[[Санат:Солтүстік Америка елдері]]
| |||