Жағалау: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш →‎Жалпы мәліметтер: clean up, replaced: Абразия → Абразия (геология) using AWB
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:Genipabu-Natal.jpg|thumb|Жағалау]]
 
'''Жағалау''' (''Побережье'') — құрлық пен [[теңіз]] (''көл, өзен жөне т.б'') арасындағы жер бедерінің қазіргі және ежелгі замандардағы нысандар таралған шекаралық жолақ.<ref name=s1>Мұнай және газ геологиясы терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Жалпы редакциясын басқарған Қазақстанға еңбегі сіңген мұнайшы — геологтар Т.Н. Жұмағалиев, Б.М. Куандықов, [[2000]]. — 328 бет.</ref>
 
==Жалпы мәліметтер==
 
Ол су жиегіндегі жағалық беткейден және су асты жағалық беткейден тұрады. Жағалаудың қалыптасуының ең негізгі факторлары — [[толқын]] және толқынның жағаға ұру ағыны, сондай-ақ, арналық ағын. Теңіздің жағалық белдемінің құрлық жағындағы шекарасы — теңіз суының толысуы және теңіз дауылы кезіндегі соқпа толқын шалпылы жететін сызықпен, ал теңіз жағындағы шекарасы — ''изобата'' (''толқын қозғалысы әрекетінің тоқтау шегі'') сызығымен шектеледі. [[Өзен]]дер мен басқадай [[экзогенді агенттер]] құрлықтан жағалық өңірге кесек және түйіршік [[тау жыныстары]]н әкелуі салдарынан жағалаулық-[[теңіздік тосқындар]] қалыптасады, ал оның [[геология]]лық құрылысы мен жер бедері жағалаудың бағыты мен даму барысына тікелей әсер етеді. Теңіз толқындары қуатының таралуы мен тасымалдануы литосферамен әрекеттесуі нәтижесінен абразивтік және аккумуляттық жағалаулар пайда болады. Қазіргі [[теңіз]] бен [[мұхит]] жағалаулары б.з.б. 6 мың жыл бұрын, құрлықты соңғы мұз басу кезінде құрлықтардың шеткі жақтарын су басып (трансгрессия), мұхит деңгейі ''90 — 100 м''-ге көтерілуі нәтижесінде пайда болды. Соның әсерінен ингрессиялық жағалаулардың мұздық (фьордты, шхерлі), эрозиялық (риасты, лиманды), құрылымдық-денудациялық (далмациялық) және т.б. түрлері қалыптасқан. [[Абразия (геология)|Абразия]]лық және [[аккумуляттық процестер]] ингрессиялық жағалаулардың контурын тегістеп отырады. Жағалау сипатына қазіргі [[тектоникалық қозғалыстар]] да үлкен әсер етеді. Әр түрлі табиғат факторлары атыраулық, коралдық (маржандық), мангрлық, қамысты-құрақты, т.б. Жағалауларды қалыптастырады. [[Қазақстан]]ның су айдындарына эолдық (Аралдық тип) және эрозиялық жағалаулар тән.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref>
 
== Дереккөздер ==
==Тағы қараңыз==
{{дереккөздер}}
* [[Жаға бекітетін имарат]];
* [[Жаға бойлық ағыс]];
* [[Жаға бойлық тасынды ағыны]];
* [[Жағажай]];
* [[Жағалық белдем]];
* [[Жағалық беткей]];
* [[Жағалық жал]];
* [[Жағалық морена]];
* [[Жағалық процестер]];
* [[Жағалық сызық]];
* [[Жағалық терраса]];
* [[Жағалық эрозия]];
* [[Жағаны бекіту құрылысы]].
 
==Дереккөздер==
<references/>
 
{{wikify}}
Line 29 ⟶ 13:
[[Санат:Ғылым]]
[[Санат:Су шаруашылығы]]
 
 
{{Geology-stub}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жағалау» бетінен алынған