|
[[СуретFile:Golf_player_putting_green_2003Golf player putting green 2003.jpg|нобайthumb|276x276 нүкте200px|Патт орындау кезіндегіорындаушы гольф ойыншыойыншысы]]
[[File:Wood putter iron.jpg|thumb|200px|left|Таяқ түрлері. Солдан оңға: вуд, паттер и айрон]]
'''Гольф''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">golf</span>'') — спорттық ойын, жекелеген қатысушылар немесе командалар, белгілі қашықтықты ең аз соққы санымен кішкентай допты арнайы шұңқырға сырғытпа таяқпен кіргізіп жарысады.
[[File:Golf dall'elicottero.jpg|thumb|200px|Гольф алаңы]]
'''Гольф''' <ref>Жолымбетов Ө.Ш., Құлназаров А.К., Спорт терминдерінің түсіндірме сөздігі. – Алматы, Қазақша-орысша, ISBN 9965-822-48-4</ref>– ең ежелгі [[спорт]]тық ойындардың бірі. Ол арнайы таяқпен допты соғу арқылы ойналады. Гольфтің отаны – ежелгі [[Грекия]] елі. Орта ғасырларда [[Дания]]да гольф ойыны қайта жанданып, арнаулы ережесі (1440) жасалды. Ойын құралдары салмағы, көлемі жағынан бірнеше рет өзгеріске ұшырады. Қазіргі кездегі гольф добының салмағы 50, 22 г (1,62 унция), диаметрі 4,68 см (1,68 дюйм). Гольфті әр жастағы ерлер мен әйелдер ойнайды. Ойын [[АҚШ]], [[Канада]], [[Ұлыбритания]], [[Австралия]], [[Жаңа Зеландия]], Уэльс елдерінде жақсы дамыған. Гольф ойыны арнайы жасалған жасыл алаңда өтеді. Алаңның аумағы 91 м-ден 546 м-ге дейін жетеді. Ойыншылардың мақсаты – допты таяқпен соғып, шұңқырға түсіру. Доп түсіретін шұңқырдың диаметрі 11 см, ал тереңдігі 10 см. Доптың ұшу қашықтығы мен ұру күшіне байланысты он екі арнайы таяқша (ұзындығы 1,1 м) қолданылады. Гольф екінші және үшінші Олимпиялық ойындар (1900, 1904) бағдарламасына енген болатын. Соңғы кезде гольф ойыны [[Қазақстан]]да да дами бастады.
==Дереккөздер==
== Тарихы ==
Бұл гольф ойыны [[Шотландия|Шотландияда]] пайда болғаг болып саналады, және бақташылар ойлап тапқан, олар асатаяқ (болашақ сырғытпа таяқ) көмегімен тастарды қоян індеріне кіргізген. Болжам бойынша ойын [[14 ғасыр|XIV ғасырдың]] өзінде болған, ал [[15 ғасыр|XV ғасырда]] Шотландияда, "гоуф" ойнауға тыйым салатын бірнеше заңдар шықты. [[17 ғасыр|XVII ғасырда]] енді [[Нидерланд|Нидерландыда]] сырығытпа таяқпен доп ойнаған. Ойынның қазіргі түрінде [[XIX ғасыр|XIX ғасырда]] Шотландияда берік қалыптасқан.
<references/>
[[Сурет:Ming_Emperor_Xuande_playing_Golf.jpg|нобай|300x300 нүкте|''Чуйван'' ойынын ойнап жатқан Император Мин әулетінен Чжу Чжаньцзи бейнелейтін көрініс ]]
{{wikify}}
[[Санат:Спорт]]
== Гольф алаңы ==
[[Сурет:Golf_field.svg|оңға|нобай|278x278 нүкте|1 Бастапқы алаңы (teeing ground), 2 Су кедергі (water hazard), 3 Тегіс емес алаң (rough), 4-Алаң артындағы аймақ (out of bounds), 5 Құмды аймақ (sand bunker), 6 Су кедергі (water hazard), 7 Тегіс өріс (fairway), 8 Грин (putting green), 9 Жалауша (flagstick), 10 Лунка (hole)]]
== Ойын ережесі ==
[[Сурет:Golf_dall'elicottero.jpg|нобай|200x200 нүкте|Гольфке арналған алаң]]
=== Терминдер ===
* '''Грин''' (ағыл. ''green'' — "жасыл көгал") гольф-алаңының дөңгелек пішінді ең қысқа шабылған шөбі, бұнда лунка өзі орналасқан<ref name="slovar"><span class="citation">[http://golf.putter-club.com/o-golfe/kratkiy-slovar-golfa.html Краткий словарь гольфа].</span></ref>.
* '''Фервей''' — (ағыл. ''fairway'' — "тегіс шабылған шөппен орталық аллея") салыстырма өрістің тегіс бөлігі, орташа ұзындығы бар шөп; өрістің басым бөлігін алып жатыр<ref name="slovar"><span class="citation">[http://golf.putter-club.com/o-golfe/kratkiy-slovar-golfa.html Краткий словарь гольфа].</span></ref>.
* '''Раф''' — шөптері биік учаскелері, жиектегіш фервей және грин<ref name="slovar"><span class="citation">[http://golf.putter-club.com/o-golfe/kratkiy-slovar-golfa.html Краткий словарь гольфа].</span></ref>.
* '''Патт''' — гринде орындалатын жеңіл [[соққы]], басты мақсаты: допты жылжытып лункаға кіргізу.
* '''Свинг''' — замах кез келген клюшкой кез келген соққы, соның ішінде паттером кезінде закатывании доп лунку арналған грине.
* '''Драйв''' — негізгі соққы гольфе бастапқы алаңы, оның мақсаты жіберу доп арнайы клюшкой "драйвері" алысқа және дәл.
* '''Слайс''' — (ағыл. ''slice'' — "резаный удар") бүйірлік ширатылған соққы кезде, доп, жіберілген ашық баспен имек таяқтар, ұшып тікелей, бірақ содан кейін қатты қабылданбайды оңға/солға (ойыншы үшін с правосторонней/левосторонней тұрақты)<ref>[http://www.golf.ru/page/vocabular/#slice Словарь гольф-терминов] <span> </span>(рус.) <span> </span>(Проверено 15 августа 2008)</ref>.
* '''Хук''' — (ағыл. ''hook'' — "ілгек") бүйірлік ширатылған соққы орындалған жабық баспен имек таяқтар, закруткой қарама-қарсы "слайсу".
* '''Фейд''' — (ағыл. ''fade'') арнайы орындалған ойыншы бүйір ширатылған соққы, кем күшті ауытқу мүмкіндігімен тікелей траекториясын салыстырғанда "слайсом". Басқаша айтқанда, жеңіл "слайс".
* '''Дро''' — (ағыл. ''draw'') арнайы орындалған ойыншы бүйір ширатылған соққы, кем күшті ауытқу мүмкіндігімен тікелей траекториясын салыстырғанда "хуком". Басқаша айтқанда, жеңіл "хук".
* '''Чип''' — (ағыл. ''chip'') жеңіл соққы аз подскоком доп, кейін ол жалғастыруда катиться (орындалады арақашықтық 0-ден 5 метр шетінен грин).
* '''Питч''' — (ағыл. ''pitch'') күшті соққы айтарлықтай подскоком доп, кейін ол жалғастыруда скакать, содан кейін катиться (орындалады қашықтықтың 5-тен 50 метр шетінен грин).
* '''Жұп''' — (сокращение от "деген сөздер "паритет") болса, онда саны соққы, ойыншы өтуі тиіс лунку бойынша регламенттің. Бар үш түрлері "Бу" — бұл жұп-3, жұп-4 жұп-5, негізгі айырмашылық олардың қашықтықта ти (старт) дейін шұңқыр. Өте сирек, бірақ кездеседі және жұп-6. Орташа қашықтық шамамен 100-ге дейін 550 метр. Мысалы, жұп-3 (110 метр), жұп-4 (320 метр) және жұп-5 (480 метр).
* '''Хол-ин-ван ("Лунка үшін жолы")''' — түсуін лунку с ти-бокс.
* '''Берди ("Құс")''' — саны соққы бір кем Буды.
* '''Ине ("Орел")''' — саны соққыдан екі аз Бу.
* '''Альбатрос''' — соққы саны үш кем Жұп (тек лунках жұп-5 және 4)
* '''Богги (bogey "Қарауыл") ''' — саны соққы бір артық бу.
* '''Кедди''' көмекшісі ойыншы кімнің міндеттеріне кіреді көшіру спорттық мүкәммал мен көмек кеңестері.
=== Шот ===
{| class="wikitable"
! style="background:#dfdfdf; text-align:center;" |Шот
! style="background:#dfdfdf; text-align:center;" |Атауы
! style="background:#dfdfdf; text-align:center;" |Сипаттамасы
|- style="text-align:center;"
| Хол-ин-уан (Hole in one)
|допты лункаға Ти бокстан түсіру
|- style="text-align:center;"
| style="background:#efefef; " | -3
| Альбатрос (Albatross)
| үш соққыдан кем жұп
|- style="text-align:center;"
| style="background:#efefef; " | -2
| Игл (Eagle)
| екі соққыдан кем жұп
|- style="text-align:center;"
| style="background:#efefef; " | -1
| Берди (Birdie)
| бір соққыдан кем жұп
|- style="text-align:center;"
| style="background:#efefef; " |E
| Жұп (Par)
|соққы саны, ол үшін гольфші лунканы регламенті бойынша өтуі тиіс
|- style="text-align:center;"
| style="background:#efefef; " | +1
| Богги (Bogey)
| бір соққыға көп жұп
|- style="text-align:center;"
| style="background:#efefef; " | +2
| Қос богги (Double bogey)
| екі соққыға көп жұп
|- style="text-align:center;"
| style="background:#efefef; " | +3
| Үш богги (Triple bogey)
| үш соққыға артық жұп
|}
== Құрал-саймандар ==
[[Сурет:Wood_putter_iron.jpg|нобай|200x200 нүкте|Таяқ түрлері. Солдан оңға қарай: вуд, паттер және айрон]]
=== Сырғытпа таяқтар ===
Гольф үшін ойыншы 14-тен артық емес сығыртпа таяқ түрін пайдалана алады.
* '''Вуд''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">Wood</span>'') — массивті баспен және бұрышпен жазықтықта соққысы 7° с-ден 15°-ке дейін сығыртпа таяқ. Вудпен допты ойынға қосылады. Бұл 300 метрге дейін ("Драйвер") қашықтыққа жіберуге мүмкіндік береді .
* '''Айрон''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">Iron</span>'') — жеңіл сығыртпа таяқ лопатообразной баспен үшін прицельного посылания доп қысқа қашықтыққа. Көлбеу бұрышы жазықтықта соққы 15° - тан 45°. Имек таяқ ерекшеленеді нөмірлері бойынша. Үлкен нөмірі жіберуге мүмкіндік береді доп үлкен бұрышпен көкжиекке аз қашықтыққа. Арақашықтық соққы 70-тен 150 метр.
* '''Веджи''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">Wedge</span>'') — ерекшеленеді айрона тағы үлкен бұрышпен бьющей бетінің (45°-64°) және қажет қағу доп қалқа мысалы: құм (Sand Wedge) немесе шөптер (Chipping Wedge) аз қашықтыққа.
* '''Паттер''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">Putter</span>'') — жеңіл баспен Г-бейнелі сығыртпа таяқ ойындар үшін грине және жағу ''патов'' — катящих соққы, олар доп закатывается в лунку.
=== Доптар ===
Беті кәдімгі ''доп гольф'' жабылған ямками — димпалсами (dimples) (үшін шар жақсы "жарымында" бағыт, онда оның басын)
Ямках кешіктірілсе ауа құрылады көрінбейтін қабығы, ол:
* шара ұшқанда тербелістерді азайтады ,
* шарды бұрау арқылы соққы кезінде көтергіш әсерін күшейтеді ,
* оның аэродинамикалық қасиеттерін жақсартады, допқа одан ары ұшуға мүмкіндік береді,
== Гольф-клубтар ==
Гольф әуесқойларын біріктіретін клубтар.
== Турнирлер ==
== Шағын-гольф ==
''Негізгі мақала Мини-гольф''.
== Ғарыштағы гольф ==
== Бұқаралық мәдениетте ==
1937 жылы жарияланған, қазіргі заманғы [[Фэнтези|фэнтезидің]] негізін қалаушы [[Джон Рональд Руэл Толкиен|Дж.]] [[Джон Рональд Руэл Толкиен|Р. Р.]] [[Джон Рональд Руэл Толкиен|Толкиннің]] "[[Хоббит немесе барып қайту (роман)|Хоббит, немесе сонда бару, және кері қайту]]" ертегі повесінде, гольфтың қалай туындағаны туралы баламалы нұсқасы айтылған. Нұсқасында Толкиннің оның түпкі атасы повестің басты кейіпкері Өкірген Бұқа атты [[Бильбо Бэггинс|Бильбо Бэггинсті]], хоббиттер үшін ерекше күш пен бойға ие [[Хоббиттер|хоббитті]] құрады:
Гольфке арналған мынадай кинофильмдер бар:
* х/ф "Гольф-клубы" (1980)
* х/ф "Гольф-клубы 2" (1988)
* х/ф "Қаңылтыр кубогы" (1996)
* х/ф "Бақытты Гилмор" (1996)
* х/ф "Баггер Ванс аңызы" (2000)
* х/ф "Триумф" (2005)
[[Симулятор|Компьютерлік симуляторларда]] гольф өте көп түрі бар, қарапайым флэш ойындардан, өте озық ойындарға, нақты гольф үшін алаңдарға ұқсас жасалғандары бар. Арасында ең танымал гольф симуляторларға EA Sports фирмасының Tiger Woods PGA Tour сериясын, сондай-ақ [[Microsoft]] Games фирмасының Links сериясын атауға болады .
== См. сондай-ақ, ==
* Қазақстандағы гольф
* Олимпиадалық ойындардағы гольф
* Снолф
== Ескертпелер ==
<div class="references-small" style="">
<references />
</div>
== Әдебиет ==
* ''Кевин Макгимпси, Дэвид Нич''. Гольф: раритеттер мен жәдігерлері. Гольф тарихы он сегіз лункада. — Ағылшын тілінен аударма Михаил Гребнева жалпы редакциясын басқарған Алексей Николова. ИД "Анатолий", 176 б. Москва 2006
* ''Кевин Макгимпси''. Гольф: қазақстан тарихы доп. — Ағылшын тілінен аударма Михаил Гребнева жалпы редакциясын басқарған Алексей Николова, ИД "Анатолий". 526. с. Москва 2006
* ''Б. Галлахер, М. Уилсон''. Гольф бастаушыларға арналған. — Аудару Т. Новикова. Фаир-Пресс, М. 2005, 192 б.
== Сілтемелер ==
* [http://www.internationalgolffederation.org/ Халықаралық гольф Федерациясы]
* [http://pgatour.com PGA Тур]
* [http://www.golf.ru/ Барлығы Ресейде және әлемдегі гольф туралы]
| 