Микроорганизм: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш «Микробиология» деген санатты аластады (HotCat құралының көмегімен)
1-жол:
'''Микроорганизмдер''', [[микроб]]тар – тек қана [[микроскоп]]пен көруге болатын өте ұсақ [[организм]]дер. Бұларды алғаш рет 17 ғасырда голланд ғалымы [[А.В. Левенгук]] ашқан. Микроорганизмдер арасында [[прокариот]]тар және [[эукариот]]тар тобына жататындары бар. Кейде Микроорганизмдерге [[вирус]]тарды да жатқызады. Микроорганизмдер мөлшері жағынан тым ұсақ болғандықтан, оларды табиғи субстраттардан оқшаулап алуда (таза дақыл күйінде), өсіруде және [[зерттеу]]де ерекше тәсілдерді қолдауды қажет етеді. Микроорганизмдерді зерттейтін [[ғылым]] саласы – [[микробиология]]. Микроорганизмдердің басым көпшілігі бір [[клетка]]лы [[организм]]дер. Олар, көбінесе, қарапайым бөліну арқылы тез көбейеді. Көп [[клетка]]лы [[организм]]дерге тән өте күрделі [[жынысты көбею]] процессі бұлардың көбінде болмайды.
[[Сурет:Rotavirus Reconstruction.jpg|thumb|Alt=A.|[[Ротавирус]]]]
Микроорганизмдер [[физиология]]лық және [[биохимия]]лық қасиеттері жағынан әртүрлі. Олардың кейбіреулері басқа [[организм]]дер өніп-өсе алмайтын ортада [[тіршілік]] етуге бейімделген. МысысалыМысалы, 70 – 105<sup>0</sup>С ыстықта, жоғары деңгейдегі [[радиация]]да және [[концентрация]]сы өте күшті [[қышқыл]]ды (pH<1,0) немесе [[сілті]]лі (рН 9,0 болатын, кейде одан да жоғары) орталарда, NaCl-дың жоғары [[концентрация]]сында (25 – 30%), [[оттек]] жоқ [[жер]]де ([[анаэроб]]ты жағдайда) [[тіршілік]] ете алатын Микроорганизмдермикроорганизмдер белгілі. Олар өте төмен [[температура]]да да, құрғақшылық ортада да көбейе алады. Кейбір [[бактерия]]лар мен [[балдыр]]лар өз [[клетка]]сына қажетті барлық заттарды [[синтез]]деу үшін СО<sub>2</sub>-ні пайдаланады, бұларды [[автотроф]]тар деп атайды. Бұлардың ішіндегі кейбіреулері (мысысалы, [[сүт қышқылы]] [[бактерия]]лары және қарапайымдылар) өздерінің дамуына қажетті өсу факторларын, яғни дайын [[витамин]]дер, [[амин қышқылы|амин қышқылдары]] немесе т.б. [[органикалық зат]]тарды өздері [[синтез]]дей алмайды. Мұндай Микроорганизмдердімикроорганизмдерді – [[ауксотроф]]тар деп атайды. Көптеген Микроорганизмдермикроорганизмдер өте күрделі органикалық қосылыстарын ([[ақуыз]]дар, [[көмірсулар]], соның ішінде [[целлюлоза]], [[липидтер]], [[нуклеин қышқылы|нуклеин қышқылдары]], көмірсутектер) ыдыратса, кейбіреуі адамдарды және жануарларды уландыратын ([[метанол]], [[көміртотығы]], [[күкіртсутек]], [[нитриттер]]) заттарды пайдалана алады, ал кейбір түрлері табиғи емес қосылыстарды ыдырата алады ([[ксенобиотик]]тер). Микроорганизмдер [[табиғат]]та – [[топырақ]]та, [[су]]да, [[ауа]]да кең таралған, [[биосфера]]дағы зат айналымына белсене қатысады. Микроорганизмдер [[фотосинтез]] процесі кезінде түрлі қосылыстардың [[минерал]]дануына жағдай туғызып, [[атмосфера]]дағы СО<sub>2</sub> қорының болуын қамтамасыз етеді, сондай-ақ [[топырақ]] пен [[ауа]]ға бірқатар [[биоген]]дік [[элемент]]терді қайтарады. Микроорганизмдер [[ауа]]дағы [[молекула]]рық [[азот]]ты сіңіруге де ([[азотфиксация]]) белсене қатысады. [[Тау жыныстар]]ы мен [[топырақ]] түзілу процесін ыдыратып, кейбір пайдалы қазбалардың (мысысалы, [[сульфид]]тер мен [[күкірт]]) түзілуіне әсер етеді. Микроорганизмдердің практикалық маңызы зор. Олардың көпшілігі [[өнеркәсіп]]тің әртүрлі саласында (мал азықтық [[белок]]ты түзу, [[шарап]] жасау, нан пісіру, [[сүт қышқылы]] тағамдарын өндіру кезінде [[антибиотик]]тер, [[витамин]]дер, [[амин қышқылы|амин қышқылдары]], кейбір [[фермент]]тер, т.б.), адам шауашылығында (сүрлем даярлауда, [[өсімдік]]терді [[биология]]лық жолмен қорғауда) кеңінен қолданылады. Сондай-ақ Микроорганизмдер лас суларды тазартуда, жанар газ – [[метан]]ды түзуде пайдаланылады. Бірқатар Микроорганизмдермикроорганизмдер адамдар, [[жануар]]лар және [[өсімдік]]тердің [[патоген]]і болып саналады. Микроорганизмдердің кейбір түрлері [[топырақ]]ты құнарсыздандырып, көптеген адам шаруашылығы өнімдерін бүлдіреді, [[метал]]дардың [[коррозия]]ға ұшырауына ықпал етеді. Микроорганизмдер [[биология]]ның көптеген мәселелерін шешуде маңызды зерттеу нысаны болып саналады. Соның нәтижесінде көптеген [[биология]]лық заңдылықтар ашылып, [[биотехнология]]ның негізі қаланды.<ref>О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова
Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік.
Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0</ref>