Еңбекақы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Шәкәрім Солтанаев (т) өңдемелерінен Ulan соңғы нұсқасына қайтарды |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Жеке қаржы}}
'''Еңбекақы''' — [[жұмыс берушi]]нің [[қызметкер]]ге атқарылған жұмыс үшін заттай немесе ақшалай берілетін [[төлем]] немесе сыйақы. Төлемнің мөлшері күндік, сағаттық ақыға байланысты немесе орындалған әр тапсырманың белгіленген ақысына байланысты есептелінуі мүмкін. Алайда кей жағдайларда қызметкерлер еңбекақыны клиенттерден сыйлық ретінде тікелей алуы мүмкін.
Cалыстыратын болсақ, [[жалақы]] қызметкерге жұмыс істеген сағатына қарамастан белгілі бір уақыт (мысалы апта немесе ай) сайын берілетін тұрақты төлем.
==Пайда болуы==
Еңбекақы жұмыс уақыт бірлігіне (немесе орындалған әр тапсырмаға) байланысты төленеді. Жұмыс күні – осындай уақыт бірліктерінің ең алғашқы түрі болып табылады. Жұмыс уақытының бірнеше бөлікке бөлінуі бастаған кезі сағаттың ойлап табылуы уақытына дөп келді. Сондықтан, қазіргі таңда сағаттық төлем еңбекақының кең таралған түрі болып табылады. <ref>{{Cite journal | volume = 38 | pages = 56–97 | last = Thompson | first = E. P. | title = Time, Work-Discipline, and Industrial Capitalism | journal = Past and Present | year = 1967 | jstor = 649749 | doi=10.1093/past/38.1.56}}</ref><ref>{{Cite book | publisher = University of Chicago Press | isbn = 9780226155104 | last = Dohrn-van Rossum | first = Gerhard,, | others = Thomas Dunlap (trans.) | title = History of the hour: Clocks and modern temporal orders | location = Chicago | year = 1996 }}</ref>
Еңбекақы [[Ежелгі Грекия]]да <ref name=FinleyAE>{{Cite book | publisher = University of California Press | isbn = 9780520024366 | last = Finley | first = Moses I. | title = The ancient economy | location = Berkeley | year = 1973 }}</ref> және [[Ежелгі Рим]]де <ref name=FinleyAE /> төленген.
==Маңызды бөліктері==
[[Жалданбалы еңбек]] ақша мен жұмысқа кеткен уақытты байланыстыруды талап етеді. Осыған орай Мозес Финлейдің [[The Ancient Economy]] кітабында ойын білдіреді. Оның ойынша, [[жалданбалы еңбек]] үшін екі қиын тұжырымдамалық қадам керек. Біріншіден, ол еңбекті адамнан және оның жұмысының өнімінен абстракциялануды талап етеді. Егер біреу шеберден бір зат сатып алса, ол оның еңбегін емес – [[өнім]]ін сатып алады. Алайда, біреуді жалдаса, ол абстракцияны – [[жұмыс күші]]н сатып алады. Екіншіден, [[жалданбалы еңбек]] жүйесі сатып алынған еңбекті өлшеу әдісін талап етеді. Әдетте бұл екінші абстракция – жұмыс уақыты арқылы жүзеге асырылады. <ref>{{Cite book | publisher = University of California Press | isbn = 9780520024366 | last = Finley | first = Moses I. | title = The ancient economy | location = Berkeley | year = 1973 | page = 65 }}</ref>
==Еңбекақы мөлшерін анықтайтын факторлар==
Әлемдегі [[экономика]]ның құрылымына сәйкес, еңбекақы мөлшеріне [[нарық]] күштері ([[Сұраныс және ұсыныс заңы|сұраныс және ұсыныс]]), [[заңнама]]лар және дәстүрлер әсер етеді. Мысалы, [[АҚШ]]-та [[нарық]] күштері басым түссе, [[Жапония]]да [[әлеуметтік құрылым]]ы және [[жұмыс өтілі]] маңызды рөл атқарады. <ref>[http://student.education2020.com/activities/vocab.aspx?keystr=12316&order=03020305&stbl=2196464] – Education 2020 Homeschool console, Vocabulary Assignment, definition entry for "wage rate" (may require login to view)</ref>
===Жалақы айырмашылықтары===
Зерттеулердің айтуынша, [[нарық]] күштері басым елдердің өзінде де еңбекақы мөлшері нәсіл мен жынысқа байланысты өзгеріске ұшырайтын көрінеді. Мысалы, [[АҚШ]]] Еңбек Статистика Бюросының айтуынша, 2007 жылы әйелдер еңбекақысы еркектердің орташа еңбекақысының 80%-ын құраған. Сол сияқты, азиялық еркектер ақ нәсілді еркектерден 16%-ға және қара нәсілді еркекетерден 36%-ға көбірек тапқан. <ref>U.S. Bureau of Labor Statistics. [http://www.saylor.org/site/wp-content/uploads/2012/06/ECON303-8.1.2.1.pdf "Earnings of Women and Men by Race and Ethnicity, 2007"] Accessed June 29, 2012</ref> Бұл мәліметтер орташа мәндермен салыстырылған және жұмыстың түріне, мөшеріне және сапасына орай түзетілмеген.
==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}
[[Санат:Еңбек]]
| |||