Қазалы ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Қазалы ауданы''' – Қызылорда обл-ныңоблыстың батысында орналасқан әкімш.әкімшілік бөлікбөлініс. 1928 ж.жылы құрылған. ЖерЖерінің аум.аумағы 37,4 мың км2км². Тұрғыны 7069,74 мың адам (20032005). Аудандағы 59 елді мекен 1 қалалық, 1 кенттік және 1314 ауылдық округке біріктірілген. Аудан орт.орталығы – [[Әйтеке би кенті]]. ЖерҚазалы бедеріауданының негізіненжері құмды,Тұран шөлді,ойпатында сазды келгенорналасқан. Солт-ндеСолтүстігінде [[Арал]] [[Қарақұм|Қарақұмы]], оңт-ндеоңтүстігінде Қызылқұм құмы жатыр. Ауданның ең биік жері [[Арал Қарақұмы|Арал Қарақұмында]] ([[Жуантөбе тауы]], 136 м). Климаты тым [[континент|континенттік]], қысы суық, жазы ыстық, аңызақ. Ауаның орташа темп-расытемпературасы қаңтар айында –9– 9 – 13°⁰С, шілдеде 2626–28^{– 28°0}С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. 100 –мөлшері 150100–150 мм. [[Сырдария өз.өзені]] аудан жерінің орта тұсынан өтеді. Қазалы қ.қаласының маңынан Қазалы каналдары (Оңоң жақ, Солсол жақ каналдары) және [[Жаңаарық каналы]] бастау алады. Сырдария өз-ніңөзенінің [[Қуаңдария]], [[Ескідария|Ескідариялық]] және [[Жаңадария]] сияқтыатты ескі арналары бар. Топырағы негізінен, құмды сортаңды болып келеді. Кейбір жерлері (ауданның шығысы) тақыр. Аудан жерінде шөлге төзімді боз жусан[[бозжусан]], [[жүзгін]], [[жиде]], [[сексеуіл]], қара сексеуіл[[қарасексеуіл]], [[теріскен]], ауданның Арал Қарақұмы маңында астық тұқымдас шөптесін аралас боз жусанбозжусан, өзен, көл маңында қамыс, құрақ өседі. Қ.Қазалы а-ндаауданында пайдалы жабайы өсімдіктерден [[қызыл мия]], тәтті тамыр[[тәттітамыр]], [[жұмыршақ]], [[тұмаршөп]], [[итсигек]], ақ ши[[ақши]], [[Рихтер сораңы]], кәдімгі [[адыраспан]], т.б. дәрілік шөптер өседі. Аудан жерінде шөлді [[ландшафт|ландшафтың]] жануарлары – кіші сарышұнақ[[саршұнақ]], [[атжалман]], [[шағыл мысығы]], құм қояны[[құмқояны]], [[құлақты кірпі]], [[құмтышқан]], [[қарсақ]], [[сасықкүзен]], [[қасқыр]], [[түлкі]], [[күзен]], ақ бөкен[[ақбөкен]], жабайы шошқа[[доңыз]], ондатр[[ондатра]], [[қырғауыл]], т.б. мекендейді. АуданХалқы бойыншакөп халықұлтты. Ауданда 14 ұлттың өкілдері тұрады. Олардың басым бөлігі жергілікті қазақ ұлты. (99,4%). Халық аудан аумағында біркелкі қоныстанбаған. АудандағыТұрғындардың ірі90%-дан астамы Сырдария өзенінің аңғарында және оның тармақтары бойында қоныс тепкен. Орташа тығыздығы 1 км²-ге 2 адамнан келеді. Ірі елді мекендермекендері (2005): Әйтеке би кенті (36,1 мың адам), Қазалы қ.қаласы (5,1), Құмжиек[[Бекарыстан би]] (2,7), Алға[[Жанқожа батыр]] (1,8), Аранды[[Ақтан батыр]] (1,6), Майдакөл[[Өркендеу]] (1,5) т.б. А.Ауыл ш-нашаруашылығына жарамды жерінің аум.аумағы 1 млн. 657,67 мың га (2008), оның 1110,2 мың га-сыры жыртылған, шабындығы9,8 28мың га жеріне астық дақылдары, 4,9 мың га-ға мал азықтық шөп егілген. Шабындығы 27,9 мың га, жайылымы 1,6 млн. 303га. Аудандағы ірі қара мал саны 39,2 мың габас, қой мен ешкі 97,85 мың, жылқы 8,1 мың, түйе 3,46 мың бас болды (1.1.2005). Ауыл шаруашылық саласында 245 [[агроқұрылым]] жұмыс істейді, оның ішіндеекеуі мемлекеттік шаруашылық, 21 серіктестік, 10 [[акцион]]. қоғам, 1 ӨК,78 млн224 шаруа қожалығы және 6 басқадай құрылымдар бар. гаАуданда шаруашылық субъектілер саны 293 (2005), оның ішінде мемлекеттік қазыналық кәсіпорын саны 33. Бұлардан басқа 7 АҚ, 110 ЖШС, 2 ӨК және 139 басқадай ұйымдар бар. Шағын бизнес нысандарының саны 1953, оның ішінде жеке кәсіпкерліктер 1655. Өнеркәсіп өнімдерін өндіретін 22 кәсіпорын (оның 20-сы орман қорыауыл шаруашылық өнімдерін өңдейді), ауыл шаруашылық кәсіпорындар саны 132, құрылыста 5, көлік және байланыста 140, сауда саласында 1218, т.б. Қіскерлікпен айналысатын шағын кәсіпорындардың саны 92. аЖалпы су құбырларының ұзындығы 265,9 км. Қазалы ауданында жалпы білім беретін 41 мектеп, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, 11 балабақша, 1 мұражай, 24 кітапхана, 8 мәдениет үйі, 14 клуб, 2 стадион, 17 спорт залы бар. Денсаулық сақтау саласында 10 аурухана, 1 емхана, 6 фельдшерлік-акушерлік пункт, 10 ауылдық дәрігерлік амбулатория қызмет көрсетеді. Қазалы ауылы арқылы [[Ташкент]] – [[Орынбор]] т.темір ж.жолы өтеді. Автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 427 км, оның 170 км-і республикалық маңызы бар жолдар. Аудан аумағында 10 – 11 ғ-лардағығасырлардағы [[Оғыз қағандығы|Оғыз қағандығының]] орт.орталығы [[Жанкент қ-ныңқаласы|Жанкент қаласының]] орны бар. Мұнда [[Орақ батыр|Орақ батырға]], [[Жанқожа батырларғабатыр|Жанқожа батырға]] кесенелер, т.б. тарихи тұлғаларға ескерткіштер орнатылған. Қ.Қазалы а.ауданы жерінде [[Жалаңтөс]] пен [[Әйтеке]], [[Жанқожа]] мен [[Ақтан]], [[Ашабай]] мен [[Сырлыбай]], [[Жылқыайдар]] мен [[Жетес]], [[Үмбет]] пен [[Ерімбет]], т.б. әйгілі батырлар мен би-шешендер өмір сүрген.