Шығыс Қазақстан облысы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
189-жол:
Шығыс Қазақстан облысының өсімдік шаруашылық дәнді-бұршақ дақылдарын, картоп, көкөніс, күнбағыс, малазықтық дақылдар өсіруге маманданған. 2005 ж. шаруашылықтың барлық санаты бойынша дәнді бұршақ дақылдар егісі 586,4 мың, картоп 25,7 мың, көкөніс 9,7 мың, малазықтық дақылдар 128,3 мың га-ға, ал күнбағыс егісі 264,6 мың га-ға жетті: бұл бүкіл Қазақстандағы күнбағыс егісінің 58,2%-на тең. Мал шаруашылығы ірі қара, жылқы, қой мен ешкі, шошқа, құс және ара өсіруге маманданған. 2005 ж. облыста ірі қара мал саны 734,8 мың (оның 312,1 мыңы сиыр), жылқы 149,6 мың, қой мен ешкі 1762,7 мың, шошқа 104,3 мың, құс саны 2877,6 мыңға жетті. Соның негізінде облыстағы шаруашылықтардың барлық санаттары бойынша 91,3 мың ет, 634,6 мың сүт, 3,5 мың т жүн, 280,8 млн. дана жұмыртқа өндірілді.
 
===Транспорт===
Шығыс Қазақстан облысында темір, автомобиль, су және әуе жолы қатынастары дамыған. 2005 ж. облыс бойынша автомобиль жолының ұзындығы 11830 км, темір жолдың ұзындығы 1203 км, су жолының ұзындығы1084 км болды. Автомобиль және су жолының ұзындығы бойынша Шығыс Қазақстан облысы республикада 1-орынды алады. Темір жол көлігі облыс орталығы Өскемен қаласын Семей, Аягөз, Шемонаиха, Риддер және Зыряновск қалаларымен байланыстырады. Облысты шетке шығаратын темір жолы тармақтары: Семей – Алматы, Семей – Локоть және “Защита” – Локоть. 2005 ж. Курчатов – Шар темір жолы салынды, ал оның жалғасы (ұзындығы 150 км) 2007 ж. облыс орталығы Өскемен қаласына дейін жететін болды. Сөйтіп облыста Түркістан – Сібір темір жолымен қиылысатын екінші темір жолы – Курчатов – Шар – Өскемен темір жолы іске қосылатын болады. Автомобиль көлігі автожолдар мен темір жолдар қиылысатын ірі қалалар мен аудан орталықтарында үлкен жол тораптарын жасай отырып, жолаушылар мен жүк тасу жұмыстарын іске асыруда үлкен рөл атқарады. Бұл көліктің жұмысы республикалық маңызы бар Алматы – Семей, Семей – Павлодар, Семей – Курчатов, Жаңғызтөбе – Өскемен, Георгиевка – Көкпекті – Зайсан, Аягөз – Үржар – Бақты; облыстық маңызы бар Аягөз – Баршатас – Қайнар, Семей – Қарауыл – Қайнар, Көкпекті – Самара – Өскемен, Үлкен Нарын – Қатонқарағай – Бергіел, Өскемен – Шемонаиха, Өскемен – Риддер, Өскемен – Зыряновск, Күршім – Қалжыр, Семей – Қайнар асфальт жолдар және көптеген ауыларалық қара жолдар арқылы орындалады. Автомобильді жолының жиілігі бойынша (әр 1000 км<sup>2</sup>-ге шаққанда 38,9 км). Шығыс Қазақстан облысы республикада Солтүстік Қазақстан, Ақмола, Оңтүстік Қазақстан және Алматы облыстарынан кейін 5-орынды алады.
Су жолы қатынасы түгелдей Ертіс өзені арқылы іске асырылады. Ертіске автомобиль жолдары келіп түйісетін тұстардағы 15-ке жуық елді мекенде өзен айлақтары жұмыс істейді. Өзен жолы арқылы Шығыс Қазақстан облысы Павлодар облысымен, одан әрі Ресейдің Омбы облысымен қатынасады.
Әуе жолы облыс орталығы мен Семей қаласын Астана, Алматы қалаларымен және республиканың басқа облыс орталықтарымен жалғастырады.
Шығыс Қазақстан облысы көліктің барлық түрімен жүк тасымалдаудың көлемі бойынша республикада 1-орында, жолаушылар тасымалдаудың көлемі бойынша Алматы қаласы мен Қарағанды облысынан кейін 3-орында келеді. 2005 ж. олардың жалпы көлемі тиісінше 257,1 млн. т-ға және 969,7 млн. адамға жетті. Жүк және жолаушылар айналымы бойынша да облыс республикада елеулі орындарға ие. 2005 ж. көліктің барлық түрі бойынша жүк айналымы 4904,1 млн. тонна-километр, жолаушылар айналымы 7959 млн. жолаушы-километр болды.
2005 ж. Шығыс Қазақстан облысында мектепке дейінгі балалар мекемесі 80-ге, ал ондағы балалар саны 11952-ге жетті; 2005 – 06 оқу жылында оқытудың барлық санаттары бойынша оқушылардың саны 331,5 мың болды, оның 230,3 мыңы жалпы білім беретін мектептерде, 13,0 мыңы кәсіптік-техникалық мектептер мен лицейлерде, 35,4 мыңы колледждерде, 52,8 мыңы жоғары оқу орындарында оқыды. Оларды оқыту тиісінше 834 мектепте, 39 кәсіптік-техникалық мектепте, 43 колледжде және 10 жоғары оқу орнында жүргізілді. Шығыс Қазақстан облысында халықты емдеумен 1600 дәрігер, 11560 орта білімді мед. қызметкерлер айналысады, әр 10 мың адамға шаққанда тиісінше 38,8 дәрігер және 80,8 медициналық қызметкерден келеді, бұл орта республикалық көрсеткіштен біршама жоғары. Дәрігерлер мен медициналық қызметкерлер облыстағы 106 аурухана, 414 амбулатория мен емханаларда қызмет көрсетеді. Бұл мекемелерде 113 әйелдер консультациялары, 4 ана босанатын үйлер, 36 медициналық жедел жәрдем стансасылары, 60 дербес стоматологиялық емханалар бар. Қазіргі кезде облыстың ауруханаларында 11347 төсек бар, бұл 10000 адамға шаққанда 79,3 төсектен келеді, ал ауру балаларға 1747 төсек, жүкті және босанатын аналарға 788 төсек жабдықталған.
Облыста мәдениет саласы мекемелерінен Жамбыл және Ф.Достоевский атындағы облыстық 2 драма театры (Өскемен мен Семейде), 276,7 мыңға жуық экспонаты бар 11 мұражай бар. Олардың ең ірілері ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың музейі, облыстық этнографиялық музей, Семей қаласындағы Невзоровтар отбасы атындағы бейнелеу өнерінің облыстық музейі, облыстық тарихи өлкетану-музейі, Шығыс Қазақстан көркемөнер музейі. Тарихи және мәдениет ескерткіштерінен Ұлан ауданындағы “Абылайкит” ғибадатханасының ескі қонысы, 16 нысаннан тұратын Семей қаласындағы тарихи-архитектуралық ескерткіштер, 844,8 мың дана кітап қоры бар 267 кітапхана, 183 клубтық мекемелер, 7 киноқондырғы, 34 туристік мекеме, 55 қонақ үй типтес мекеме бар.
 
==Білім алу==
==Экономика==
2005 ж. Шығыс Қазақстан облысында мектепке дейінгі балалар мекемесі 80-ге, ал ондағы балалар саны 11952-ге жетті;
Шығыс Қазақстан минералды-шикізат көздеріне өте бай. Олардың ішіндегі ең бастысы мырш, қорғасын, мыс, сирек және бағалы металдары бар полиметалдық рудалар. Семей өңірінде және Зайсан жерінде тас көмір кен орындары бар. Аймақта сонымен қатар алтынның, сирек және жерде сирек кездесетін металдардың, цемент, әйнек өндіруге қажетті шикізаттың, сланец және цеолиттің үлкен қорлары бар.
2005 – 06 оқу жылында оқытудың барлық санаттары бойынша оқушылардың саны 331,5 мың болды,
Облыс экономикасын анықтайтын негізгі өндіріс саласы - түсті металлургия болып табылады. Осы саланың кәсіпорындары облыстың жалпы өнеркәсіп өнімінің жартысынан артығын шығарады. Шығыс Қазақстан - республикада қорғасын, мыс, алтын және күмістің қоспаларының негізгі өндірушілердің бірі, мырш, титан, тантал, АЭС-на отын шығаратын жалғыз аймақ.
*230,3 мыңы жалпы білім беретін мектептерде
Түсті металлургия кәсіпорындары қатарында "Қазақмырш", "Өскемен титан-магнии комбинаты", "Үлбі металлургиялық зауыты" сияқты ірі акционерлік қоғамдар және "Шығысқазмыс" бірлестігі сияқты ірі кәсіпорындар бар.
*13,0 мыңы кәсіптік-техникалық мектептер мен лицейлерде
Облыста көмір өндірумен "Семей Көмір" ААҚ және "ШҚ отын-энергетикалық кешені" айналысады. Көмірдің баланстық қорлары халықты және ірі қуат тұтынушыларды тұрақты қамтамасыз етуге жақсы мүмкіндіктер туғызуда.
*35,4 мыңы колледждерде
*52,8 мыңы жоғары оқу орындарында оқыды.
 
Білім беретін мекемелер
Облыстың машина жасау кешенінде: "Шығысмашзавод", "Өскемен арматура зауыты", "Өскемен конденсатор зауыты", "Семей машзауыты" АҚ сияқты ірі кәсіпорындар бар. Олар тау-шахталық, байыту құралдарын, мұнай және газ құбырлары арматурасын, жоғарғы вольтты және төменгі вольтты аппаратураны, тартқыштарды шығарады.
*834 мектептер
*39 кәсіптік-техникалық мектептер
*43 колледждер
*10 жоғары оқу орны
 
==Медицина==
Облыстың орман кешені республикадағы ағаш және ағаш материалдарын дайындаудағы негізгі база болып табылады. Оның құрамына Өскемен жиһаз фабрикасы "ААҚ, "Қазорман" ЖШС, "Мелисса" ЖАҚ, "Шығыс орманы" сауда үйі, "Каполиграф" ААҚ, ШҚ облыстық орман және биоресурстар басқармасы кіреді. Орман кешені қылқан жапырақты және жұмсақ жапырақты ағаш өнімдерін, соның ішінде тақтайларды, құрылыс ағаштарын, жиһаз, картон бұйымдарын шығарады.
2005 ж. Шығыс Қазақстан облысында мектепке дейінгі балалар мекемесі 80-ге, ал ондағы балалар саны 11952-ге жетті; 2005 – 06 оқу жылында оқытудың барлық санаттары бойынша оқушылардың саны 331,5 мың болды, оның 230,3 мыңы жалпы білім беретін мектептерде, 13,0 мыңы кәсіптік-техникалық мектептер мен лицейлерде, 35,4 мыңы колледждерде, 52,8 мыңы жоғары оқу орындарында оқыды. Оларды оқыту тиісінше 834 мектепте, 39 кәсіптік-техникалық мектепте, 43 колледжде және 10 жоғары оқу орнында жүргізілді. Шығыс Қазақстан облысында халықты емдеумен 1600 дәрігер, 11560 орта білімді мед.медициналық қызметкерлер айналысады, әр 10 мың адамға шаққанда тиісінше 38,8 дәрігер және 80,8 медициналық қызметкерден келеді, бұл орта республикалық көрсеткіштен біршама жоғары. Дәрігерлер мен медициналық қызметкерлер облыстағы 106 аурухана, 414 амбулатория мен емханаларда қызмет көрсетеді. Бұл мекемелерде 113 әйелдер консультациялары, 4 ана босанатын үйлер, 36 медициналық жедел жәрдем стансасылары, 60 дербес стоматологиялық емханалар бар. Қазіргі кезде облыстың ауруханаларында 11347 төсек бар, бұл 10000 адамға шаққанда 79,3 төсектен келеді, ал ауру балаларға 1747 төсек, жүкті және босанатын аналарға 788 төсек жабдықталған.
 
"Текстиль-Восток" ЖШС, "Ника" ЖШС, "Мирас" ЖШС, "Икар" ЖШС, "Роза" ЖШС, "Рауан" ЖШС сияқты кәсіпорындар облыстың жеңіл өнеркәсіп саласының негізін құрайды. Бұл кәсіпорындар жібек маталарын, тоқыма және тігін бұйымдарын, аяқ-киім, жапқыштар шығарады.
==Мәдениет==
 
Облыста мәдениет саласы мекемелерінен Жамбыл және Ф.Достоевский атындағы облыстық 2 драма театры (Өскемен мен Семейде), 276,7 мыңға жуық экспонаты бар 11 мұражай бар. Олардың ең ірілері ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың музейі, облыстық этнографиялық музей, Семей қаласындағы Невзоровтар отбасы атындағы бейнелеу өнерінің облыстық музейі, облыстық тарихи өлкетану-музейі, Шығыс Қазақстан көркемөнер музейі. Тарихи және мәдениет ескерткіштерінен Ұлан ауданындағы “Абылайкит” ғибадатханасының ескі қонысы, 16 нысаннан тұратын Семей қаласындағы тарихи-архитектуралық ескерткіштер, 844,8 мың дана кітап қоры бар 267 кітапхана, 183 клубтық мекемелер, 7 киноқондырғы, 34 туристік мекеме, 55 қонақ үй типтес мекеме бар.
Облыста "Семейцемент" ЖАҚ, "Бұхтарма цемент компаниясы" ААҚ, "Силикат" ААҚ және "Құрылыс кәсіпорындарының комбинаты" ЖШС сияқты құрылыс индустриясының ірі кәсіпорындары бар.
Облыстың тамақ өнеркәсібі саласында келесі акционерлік қоғамдар жұмыс істейді: "Исток" ЖАҚ, "Семей-су", "Ұлан", "Май", "Әділ" ААҚ, "Ұн тарту-комбикорм комбинаты", "Зайсанбалық" ЖШС, бес құс фабрикасы. Бұл кәсіпорындар мал және құс етін, сүт және сүт өнімдерін, өсімдік майын, сары май, арақ-шарап және басқа да өнімдерді шығарады.
Тұтыну тауарларын шығарумен 150 кәсіпорын айналысады. Тұтыну тауарларының жалпы көлемі бойынша 56% өнімді азық-түлік тауарлары алады.
Облыстағы электр қуатын үш ірі гидроэлектростанция өндіреді: "АЭС Өскемен ГЭС" ЖШС, "АЭС Шульба ГЭС", "Қазмырш ААҚ Бұқтарма гидрокешені". Бұлардан басқа электр қуатын өндірумен "ЛенГЭС" (Риддер қаласы) ЖШС және Зайсан ГЭС айналысады. Электр және жылу қуатын аралас түрдегі станциялар: "Өскемен ЖЭС" ЖШС, "АЭС Согра ЖЭС", "АЭС Лениногорск ЖЭС", "АЭС Семей ЖЭС" өндіреді.
Облыстағы негізгі көлік түрлері: теміржол, әуе, су, автомобиль. Теміржол желілері облыс орталығын Семей, Риддер, Зырян, Аягөз, Шемонаиха қалаларымен байланыстырады. Облыстың шетіне шығатын негізгі теміржол желілері "Защита-Локоть", "Семей-Локоть", "Семей-Алматы".
Облыс бойынша Өскемен және Семей қалаларында екі аэропорт жұмыс істейді. Су жолдары бойынша жолаушылар мен жүкті тасымалдық екі пороходтық жүзеге асырады. Екі жүк порты қызмет етеді.
Агроқұрылымдар мен ауылшаруышылық бірлестіктері дәстүрлі мал және құс түрлерінен басқа марал, бұғы, қоян, бал араларын асырайды.
Тамақ және өңдеу өнеркәсібінде жалпы саны 1200 данаға жеткен шағын, орта бизнес кәсіпорындары және жеке кәсіпкерлер үстемдік етеді.
Экономикадағы құрылымдық өзгерістер нәтижесінде соңғы жылдары құрылысшылардың инвестициялық белсенділігі артып отыр. Құрылысқа бөлінген инвестициялардың негізгі көзі кәсіпорындардың өз қаржылары болып отыр.
 
Облыста жалпы саны 270 мыңнан астам оқушылары бар 821 жалпыға білім беретін мектептер, 11 жоғары оқу орны, соның ішінде 7 жеке меншік, 38 колледж бар, олардың 18 жеке меншік, бар.
Облыстың емдеу-профилактикалық мекемелері жүйесінің құрамына ведомстволықтарды есептегенде 104 аурухана, 309 емхана, 19 ауылдық амбулатория, 251 ЖДА және 444 ФАП бар. Облыс территориясында 11 мұражай, 3 театр, 234 кітапхана, 136 клуб, 646 спорт залдары, 19 стадион, 9 спорт кешені және Спорт Сарайы жұмыс істейді.
== Сыртқы сілтеме ==
* [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Әкiмшiлiк-аумақтық_құрылысы/Шығыс_Қазақстан_облысы Шығыс Қазақстан облысы]