Тұрмағамбет Ізтілеуұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш →Сілтемелер: clean up, replaced: "Қазақ Энциклопедиясы", 8 том → «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас реда using AWB |
Adilhan0831 (талқылау | үлесі) |
||
1-жол:
'''Тұрмағамбет Ізтілеуұлы''' (9 шілде [[1882]], қазіргі [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]] Тұрмағамбет ауылы – 15 мамыр [[1939]], сонда) – ақын, аудармашы.
Қазақ халқының ұлы ақыны , мәдениет қайраткері Тұрмағамбет Ізтілеуұлы 1882 жылы 9 шілдеде сол кезде Түркістан өлкесіне қараған Сырдария облысының Қазалы уезі, Қуандария болысының 2 – ауылында, “Ақтайлақ-кезең” атанған мекенде (қазіргі Қызылорда обылысы, Қармақшы ауданы, Тұрмағамбет ауылы) дүниеге келген.
Ақын алғашқыда өз ауылындағы Қожабай, Алдашбай; Ораз ,Қалжан ахундардың,яғни сол кезеңдердегі білімге аса бай, елді ауызына қаратқан шешен, бала оқытқан ишандардың алдынан мұсылманша білім алып ,өзінің өте зеректігін ұстаздары алдында ерте танытады. Аса алғыр баланың бойындағы ерекше талантты байқаған ұстаздары оны сол кездегі Таяу, Орта, Шығыс және Орта Азия елдерінің ұлық тұтатын,ХҮІ ғасырдың білім ордасы саналатын Бұхарадағы әйгілі оқу орны – “Мир - Араб” медресесіне оқуға аттандырады. Ол 1899 жылдан бастап сондағы “Көкелташ” медресесінеде оқиды.
Белгілі мәдениет қайраткері, Тәжік Ғылым Академиясының алғашқы президенті, академик жазушы Садраддин Сайдмұратұлы Айни да (1878-1954) осы жылдары “Көкелташ” медресесінің шәкірті болғаны анық. Тұрмағамбет пен Садриддин осында танысып, дос болып , осы медресені бірге тәмәмдаған, бір-бірін ұлық тұтып, үлкен сыйластықта болғаны бәріне мәлім.
Тұрмағамбет ақын осы медресе қабырғасынан білім ала жүріп, оның бай кітапханасынан Шығыстың ежелгі мол мәдени, әдеби мұраларын еркін аударып оқи білген. Ол арабтың классикалық дүниесі “Мың бір түнін”, үндінің “Тотынамасын”, парсының “Шаһнамасын”, Шығыстың жеті жұлдызы саналатын ақындар шоғырының шығармаларымен толық танысқан.
1937 жылы “Халық жауы” ретінде жалған жазамен сотталады. 1939 жылы жазасының жалған екені анықталып түрмеден шығады. Осы жылдары ақын ана дүниеге ерте аттанып кетеді. Тұрмағамбеттің өлімі әдебиет әлеміне орыны толмас өкініш болып қалды.
== Шығармашылығы ==
Тұңғыш мысал өлеңін (“[[Қара қоңыз]]”) 14 жасында, алғашқы дастанын (“[[Мәрді диқан]]”) 18 жасында жазған. Нәзиралық дәстүрмен шығыстық сюжеттер негізінде оннан астам дастан (“[[Данышпан қарт]]”, “[[Тұтқын қыз]]”, “[[Рауа бану]]”, т.б.) жазған.
| |||