Билiк ақы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''билiкБилiк ақы''' — [[дәстүр|дәстүрлі]] қазақ қоғамында қылмыстық және азаматтық істерге қатысты төрелік айтып, шешім шығарғаны үшін [[би|билерге]], [[қазы|қазыларға]] төленген [[ақы]], [[сот алымы]]. Ол дауланған мал-мүліктің жалпы мөлшерінің оннан бір бөлігін құраған. Б.Билік а.ақы, көбінесе, [[алтын]], [[күміс]], [[мал түлігі]] түлігі, жағалы[[ киім]] ([[ішік]], [[тон]], [[тұлып]], т.б.), ақша т.б. түрінде төленген. Бұл төлемдер би, қазылардың негізгі күнкөріс көзі болғанымен, олар ақы мен алым мөлшерін әдет жосындарында көзделген шамадан асыра алмаған. Мыс.Мысалы, ердің құны — 1000 қойдан 100 қой, әйелдің құны ретінде белгіленген 500 қойдан 50 қой тиесілі. Кесімді мөлшерден артық ақы талап ету өрескел әрекет саналған. “[[Парақор]]”''“Парақор”, “[[жемқор]]”“жемқор”'' атанып, ел сенімінен, абырой-беделден айырылу билік құрып, бітуана кесушілер үшін өліммен пара-пар болған. Сондықтан олар ''“ала жіптен аттамай”'', әділдікке жүгініп, кісі ақысын жемеуге тырысқан. Әдетте, Б.билік а.ақы кінәлі жақтың ағайын-туыстарының қатысуымен, жариялы түрде өтелген. Міндетті ақыны даугердің өзі төлей алмаса, руластарынан өндірілген. [[Билер соты]], [[ақсақалдар соты]] Б.билік а.ақы және басқа да кесімді төлемдерді ерікті түрде өтеуден бас тартқан, немесе жалтарған жақтың мал-мүлкін барымталап алу туралы шешім шығару құқын иеленген. <ref name=”source1”> “Қазақ Энциклопедиясы”, II-том </ref>