Уикипедия

Сырдария: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
ш clean up, replaced: Нарын өзені (Қырғызстан) → Нарын (өзен, Қырғызстан) (2) using AWB
14-жол:
|су шығыны = 703
|өлшеу орны =
|бастауы = [[Нарын өзені (өзен, Қырғызстан)|Нарын]] және [[Қарадария өзені|Қарадария]] өзендерінің қосылуынан
|бастауының орны =
|бастауының биіктігі =
33-жол:
[[Парсы тілі]]нен келген Сырдария атауы ежелден бері қолданылып келеді. Батыс елдеріндегілер болса 20-шы ғасырға дейін бұл өзенді '''Яксарт''' атауымен атап келді. [[Ескендір Зұлқарнайын]]ның жаулап алған жерлерінің солтүстік шекарасы Сырдария өзені арқылы өтті. [[Грек]] тарихшыларының айтуы бойынша, Ескендір б.з.д 329 жылы [[Александрия Эсхата]] («Ең алыстағы Александрия») деген қаланың негізін қалаған. Ол қала қазір [[Худжанд]] деп аталады.
 
Өзен [[Қырғызстан]] мен шығыс [[Өзбекстан]]дағы [[Тянь-Шань таулары]]ндағы екі өзеннің: [[Нарын өзені (өзен, Қырғызстан)|Нарын]] және [[Қарадария өзені|Қарадария]] өзендерінің қосылуынан бастау алады да, 2,212 км қашықтықта орналасқан [[Арал теңізі]]не барып құяды. Сырдария өзенінің алабы 800 000 шаршы километрді құрайды, бірақ су іс жүзенде соның тек 200 000-ынан ғана жиналады. Оның біржылдық теңізге құюы — 28 км³ ғана, бұл Әмударияның теңізге құятын суының жартысына тең.<ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2 </ref>
 
Сырдария өзенінің суы Орталық Азиядағы ең құнарлы мақта өсіретін аймақтарды суғаруға және оның бойындағы [[Қоқан]], [[Худжант]], [[Түркістан]] және [[Қызылорда]] қалаларын сумен қамтамасыз етуге қолданылады.
 
[[Сурет:map baikonur cosmodrome.png|left|thumb|200px|Қазақстандағы Байқоңыр ғарыш айлағының орнын көрсететін карта.]]
47-жол:
Сырдарияның төменгі ағысындағы өңірдің геологиясын, геоморфологиясы мен бедерін, климатын, өсімдігін, топырағын, [[жер]] бетіндегі және жерасты [[су]] қорларын, Арал теңізінің экология-географиялық жағдайын, теңіздің тартылу себептерін, шаруашылық салаларының (егіншілік, мал өсіру, балық өндірісі) дамуын, суармалы жердің мелиоративтік күйін, қоршаған орта нысандарының химиялық заттармен ластануын талдаған әдебиеттерге шолу жасалды.
 
Сырдария өзенінің Арал теңізіне дейін төменгі ағысында орналасқан Қызылорда облысының әкімшілік аумағы Тұран ойпатының ауқымды құмды-саздақ жазығында жатыр. Облыс жерінің оңтүстігінде [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлінің]] солтүстік бөлігі, солтүстігінде – орталық [[Қазақстан|Қазақстанның]]ның оңтүстік шетіндегі үштік-бор қыраты мен Қара-Құм құмдары. Аймақтың ауқымды бөлігі Сырдария өзенінің ескі атырауы. Батысында [[Арал теңізі]].<ref>[http://bes-asyl.kz/%D1%80%D0%B5%D1%84%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82/%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/%D1%81%D1%8B%D1%80%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D3%A9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%96-%D1%82%D3%A9%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%96-%D0%B0%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%B3]</ref>
 
== Дереккөздер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Сырдария» бетінен алынған