10:02, 2011 ж. маусымның 16 кезіндегі нұсқа өңдеу Anvar1101 (талқылау \| үлесі) 382 edits Жаңа бетте: Шығыс Сібір теңізі – Солтүстік Мұзды мұхиттың Азия жағалауындағы шеткі айдыны. Жаңа Сібір аралы...		10:20, 2011 ж. маусымның 16 кезіндегі нұсқа өңдеу жоққа шығару Anvar1101 (талқылау \| үлесі) 382 edits Өңдеу түйіні жоқ Жаңарақ өңдеме →
1-жол: '''Шығыс Сібір теңізі''' – [[Солтүстік Мұзды мұхит\|Солтүстік Мұзды мұхиттың]] [[Азия]] жағалауындағы шеткі айдыны. [[Жаңа Сібір\|Жаңа Сібір аралы]] мен [[Врангель\|Врангель аралының]] аралығында. Батысында [[Лаптевтер\|Лаптевтер теңізімен]], Д.Лаптев, Этерикан, Санников бұғаздарымен, шығысында [[Чукча\|Чукча теңізімен]], Лонг бұғазы және Врангель аралынан солтүстіктегі өңірмен жалғасады. Шығыс Сібір теңізі – Солтүстік Мұзды мұхиттың Азия жағалауындағы шеткі айдыны. Жаңа Сібір аралы мен Врангель аралының аралығында. Батысында Лаптевтер теңізімен, Д.Лаптев, Этерикан, Санников бұғаздарымен, шығысында Чукча теңізімен, Лонг бұғазы және Врангель аралынан солтүстіктегі өңірмен жалғасады. Ауданы 913 мың км<sup>2</sup>, суының көлемі 42 мың км<sup>3</sup>. Орташа тереңд. 45 м, ең терең жері 915 м. Жағалауы аз тілімделген. Шығанақтары: Чаун кірмесі, Колыма шығанағы, Омуляха, Хрома кірмелері. Теңізде бірнеше аралдар тобы орналасқан (Аюлы, Айон және Шалауров аралдары). Кейбір аралдардың дені қазынды мұз және құмнан тұруына байланысты шайылуға тез ұшырайды. Ш. С. т-не Колыма, Алазея, Индигирка, Хрома өзендері құяды. Теңіз жағалауының батыс бөлігі (Жаңа Сібір аралдарынан Колыма өз-не дейін) ойпаңды, шығысы (Колыма өз-нен Лонг бұғазына дейін) таулы келеді. Ш. С. т. қайраң үстінде орналасқан. Теңіз түбінің 72%-ы 50 м-лік тереңдіктен аспайды, солт.-шығыс шағын бөлігінде ғана 150 м-ге дейін барады. Ең үлкен тереңдік – 915 м, құрлықтық беткейге сәйкес келеді. Климаты арктикалық. Ауаның орташа темп-расы жазда 0 – 4қС, қыста –28 – 30қС. Жылдық жауын-шашын мөлш. 100 – 200 мыс. Тұзд. 5 – 30‰. Суының темп-расы өзен атырауларында 4 – 8қС, ашық теңіз 0 және –1қС. Қыста мұз астындағы су тұздылығына байланысты –1,2 – 1,8°С, тереңіректе –1,5қС. Толысуы жарты тәуліктік, деңгейінің ауытқу амплитудасы 5 – 7 см-ден 25 см-ге дейін. Жел әсерінен қалыптасатын толқулар кейбір аудандарда 2 м-ден асады. Қыста теңіз беті түгелімен мұз құрсанады. Жазда бат. жағалауының бірнеше ондаған км-ден бірнеше жүздеген км-ге дейінгі мұзы кетеді, ал шығыс бөлігіндегі қалқыма мұздар негізінен жағалауда жаз бойы сақталып, тек қолайлы жағдайда ғана солт-ке шамалы жылжиды. Жағалық аудандарда бағалы балықтар (муксун, чир, омуль) кездеседі. Сүт қоректілерден итбалық, морж, мұз үстінде ақ аю тіршілік етеді. Ш. С. т. – Солт. теңіз жолының маңызды бөлігі. Басты порттары: Певек (Чаун кірмесі), Амбарчик (Колыма атырауында). 1648 ж. С.Дежнев, Ф.Попов, т.б. Колыма өз-нен шығысқа Беринг бұғазына және Андырь өз-не дейін зерттеген. 18 ғ-да тұңғыш рет Ш. С. т-нің жағалауы және аралдары жазбаша сипатталып, картасы құрастырылды. Ауданы 913 мың км<sup>2</sup> суының көлемі 42 мың км<sup>3</sup> Орташа тереңдегі 45 м ең терең жері 915 м Жағалауы аз тілімделген. ~~Сілтмелер~~ Шығанақтары: Қазақ Энциклопедиясы▼ [[Чаун кірмесі]] [[Колыма шығанағы]] [[Омуляха]] [[Хрома]] кірмелері Теңізде бірнеше аралдар тобы орналасқан (Аюлы, Айон және Шалауров аралдары). Кейбір аралдардың дені қазынды мұз және құмнан тұруына байланысты шайылуға тез ұшырайды. Шығыс Сібір теңізіне құятын өзендері: Колыма Алазея Индигирка Хрома Теңіз жағалауының батыс бөлігі (Жаңа Сібір аралдарынан Колыма өзеніне дейін) ойпаңды, шығысы (Колыма өзенінен Лонг бұғазына дейін) таулы келеді. Шығыс Сібір теңізі қайраң үстінде орналасқан. Теңіз түбінің 72%-ы 50 мекеттілік тереңдіктен аспайды, солтүстік-шығыс шағын бөлігінде ғана 150 м-ге дейін барады. Ең үлкен тереңдік – 915 м, құрлықтық беткейге сәйкес келеді. Климаты арктикалық. Температурасы жазда 0 – 4°С қыста –28 – 30°С Суының температурасы өзен атырауларында 4 – 8°С Ашық теңіз 0 және –1°С Қыста мұз астындағы су тұздылығына байланысты –1,2 – 1,8°С, тереңіректе –1,5°С. Жылдық жауын-шашын мөлшері 100 – 200 мыс. Тұздығы 5 – 30‰. Толысуы жарты тәуліктік, деңгейінің ауытқу амплитудасы 5 – 7 см-ден 25 см-ге дейін. Жел әсерінен қалыптасатын толқулар кейбір аудандарда 2 м-ден асады. Қыста теңіз беті түгелімен мұз құрсанады. Жазда бат. жағалауының бірнеше ондаған км-ден бірнеше жүздеген км-ге дейінгі мұзы кетеді, ал шығыс бөлігіндегі қалқыма мұздар негізінен жағалауда жаз бойы сақталып, тек қолайлы жағдайда ғана солтке шамалы жылжиды. Жағалық аудандарда бағалы балықтар (муксун, чир, омуль) кездеседі. Сүт қоректілерден итбалық, морж, мұз үстінде ақ аю тіршілік етеді. Шығыс Сібір теңізі – [[Солтүстік теңіз]] жолының маңызды бөлігі. Басты порттары: Певек (Чаун кірмесі), Амбарчик (Колыма атырауында). 1648 ж. С.Дежнев, Ф.Попов, т.б. Колыма өзенінен шығысқа Беринг бұғазына және Андырь өзеніне дейін зерттеген. 18 ғасырда тұңғыш рет Шығыс Сібір теңізі нің жағалауы және аралдары жазбаша сипатталып, картасы құрастырылды. ==Сілтемелер== ▲[[Қазақ Энциклопедиясы\|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 9 том

Шығыс Сібір теңізі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық