Балықшылық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Балықшылық''' - озенөзен-судың бойын мекендейтін елдің айналысатын кәсіп. Б. ертеде қазақтар арасында кең тарамаған, тек балығы мол су бойына жүт не болмаса басқа себептермен көшіп, тіршілік қамымен түрақтаптұрақтап калганқалған жүрттыңжұрттың ганағана айналысатын тіршілігі болганболған. БалыкБалық аулау ерте кезеңцекезеңде карапайымқарапайым түрде болды. Әуелі балықты түйықтұйық жерге қуып қамап, колменқолмен және шанышқы түйреп үстасаұстаса, соңынан қайыкқайық пайдаланып, кармақпен аулады. Балықшылар балық аулауға қажет жабдық, аспаптарды жасап алуды үйренді, балық аулаудың тиімді мезгілдерін, орындарын, әдіс-тәсілдерін меңгерді. Қазақ жерінде орыс қоныстанушылары санының өсуіне және Ресеймен сауда-экономикалық байланыстардың кеңінен өрістеуіне байланысты балық және балық өнімдеріне сүраныс осеөсе бастады, сол себепті балықшылық XIX г.-дың аягы XX г.-дың бас кезінде коптегенкөптеген адамдардың күнкөріс кәсібіне айналды. Каспий теңізі жагалауында, Шалқар, Имантау, Щучье, Чебачье, Зайсан, Алакөл, Балқаш көлі, Арал теңізі, Жайық, Сырдария, Қара Ертіс, Іле, Шу озендері жагалауында Б.-ты кәсіп еткен қазақ қауымдары пайда болды. Б.-пен негізінен ер адамдар айналысты. Б.-пен қазақтар қосалқы кәсіп ретінде айналысты десек те, Сырдың төменгі ағысы бойында XIX г.-дың екінші жартысы XX ғ.-дың бас кезінде кәсіптің бір түрі ретінде дамып, Сырдың Арал теңізіне қүяр түсында балықшы ауылдары қалыптасып, өңірде Б. кэсібі қазақтардың тіршілігінде айтарлықтар мэнге ие бола бастады. Орынбор-Ташкент темір жолының салынуы Арал теңізі және Сыр өңірінде балық шаруашылығының одан эрі дамуына эсер етті.

Арал теңізінде балықты «аханша» деп аталатын тормен және ширатылган жіппен тоқылган аумен аулады. Аханшаның үз. 9 сажын, ені 1 сажын, ал аудың үз. 3 сажын болды. Бүл жерде балық түсімі балық аулаумен айналысатын қауымдастықтар бойынша есептелінді. XIX г.-дың аяғында Аралда балық аулаумен айналысатын 20 кауымдастықгың әрқайсысында 80-нен аханша болган, ягни Арал теңізінің шыгыс бөлігінде күніне 800-ге жуық аханша қүрылганқұрылған. Торлар мен аулар бір жіптің бойына керіліп, сырғауылга бекітілді. Балықты күніне үш мезгіл: таңертең, түсқайта, кешке жинап отырган. ¥сталганҰсталған балыкты түздап, мата үстіне жайып қойып әбден суы агыпағып болғаннан кейін сатады. Ірі балықтьің арқа сіңірін белек алып, сығып, күнге кептіреді. Балықшылар баспанасы шалаш деп аталды. Шалаш дарбазалары қамыстан соғылды. Top, ay, қайықты көбінесе балыкшылар өздері даярлады. Бальщты кейде орыс көпестеріне ұн, түз сияқты тағамдарға да айырбастап отырды. Ертедегі қазақтар мал шаруашылығымен катарқатар қосымша кіріс көзі ретінде тіршілік қамы үшін Б.-пен де айналыса бастаған.

Н.Гаврилов: «Переселенческое дело в Туркестанском крае» аттъі еңбегінде Перовск уезіндегі Б. жайында былай деп эісазды: «бальщ шаруашылыгы цазацтар үшін де, орыстар үшін де маңызды кәсіптің бірі болды. БальщБалшық көлдерде мүз цатцан кезде ауланады. БальщБалық сату ісімен алыпсатарлар айналысады. БальщБалық кәсібімен айналысатын отбасылар бір цыста 200-450 сомнан пайда табады».