Бор (элемент): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Жаңа бетте: thumb|alt=A.|left|Қарақошқыл немесе қара зат Бор (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйе...
 
1-жол:
[[File:Boron mNACTEC.jpg|thumb|alt=A.|left|Қарақошқыл немесе қара зат]]
Бор (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфты зат (өте таза Бор түссіз). Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: <sup>10</sup>В (19%) және <sup>11</sup>В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. [[Гей-Люссак ]]пен Л. [[Тенар]] бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H<sub>3</sub>BO<sub>3</sub>, бура Na<sub>2</sub>B<sub>4</sub>O10H<sub>2</sub>O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, [[ашарит]], [[борацит]], [[гидроборацит]], [[пандермит]], т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/см<sup>і</sup>, балқу t 2075<sup>о</sup>C, қайнау t 3860<sup>о</sup>C, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н<sub>3</sub>ВО<sub>3</sub>) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900<sup>о</sup>С-тан жоғары қыздырғанда Бор [[азот]]пен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В<sub>4</sub>С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады.
{{Менделеевтін периодтык кестесі}}
==Пайдаланылған әдебиет</span>==
“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том
Line 6 ⟶ 7:
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:Химиялық элементтер]]
 
[[санат: Қазақстан табиғаты]]