I Сәлім: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
32-жол:
}}
 
'''Жауыз I Сәлім''' ({{lang-ota3|سليم اول|Selîm-i evvel}}, {{lang-tr|BirinciYavuz Selim, YavuzI. Selim}}; [[10 қазан]] [[1465 жыл|1465]] — [[22 қыркүйек]] [[1520 жыл|1520]]) — [[Османлы мемлекеті]]нің [[Османлы сұлтандарының тізімі|9-шы сұлтаны]] ([[1512 жыл|1512]]-[[1520 жыл|1520]]), [[Халифат|Ислам халифатыхалифатының]]ның [[Халифтер тізімі|74-ші халифі]] ([[1516 жыл|1516]]-[[1520 жыл|1520]]), [[ақын]], [[қолбасшы]]. Османлы тарихындағы ең ұлы жаулаушылардың бірі болып саналады. Сонымен бірге ол өзінің қатігездігімен ерекшеленеді. [[Еуропа]] патшалар одан қорқып, онымен соғыс жүргізуден қашқақтайтын. Қол астындағы уәзірлері оның бір қарағанынан үрейленетін. Бірақ оның қатігездігі мемлекетке өте үлкен пайда әкелді: жаулаулар нәтижесінде жер ауданы екі жарым есе ұлғайды (2 375 000 км²-ден 6 557 000 км²-ге дейін), ірі олжалар арқасында қазына толды, парсы елінен айдап әкелінген өнер адамдары Ыстамбұлға көшірілгеннен соң османлы өнері күрт дами бастады, Сәлім [[1516 жыл]]ы "[[халифа|халиф]]" атағын алғаннан соң, Османлы мемлекеті халифат ретінде ислам әлемінде ең беделді елге айналды.
 
Ізашары [[II Баязит]]тен 2 375 000 км² жерді иеленген I Сәлім өзінің ізбасары [[I Сүлеймен]]ге 6 557 000 км² жерді қалдырды.
 
==Өмірбаяны==
I Сәлім [[1465 жыл]]ы османлы сұлтаны [[II Баязит]] шаңырағында дүниеге келді. Әкесі II Баязит өзінің үлкен баласыұлы Ахмет шаһзаданы артық жақсы көрген соң, Сәлім өзінің тағдыры үшін алаңдап, әкесіне қарсы төңкеріс жасап, КонстантинопольгеКонстантиниеге жорық жасады. Оның жоспары бойынша, елордадағы төңкерісшілер Сәлімді қолдап, оны сұлтан деп мойындаумойындаулары керектиіс еді, алайда бұл жоспары жүзеге аспады. Үлкен әскерді бастаған II Баязит Сәлімді оңай жеңдіжеңіп, ал шаһзада [[Қырым хандығы]]на қаштықуды.
 
===Билеген жылдары===
[[Сурет:Territorial changes of the Ottoman Empire 1520.jpg|left|250px|thumb|right|I Сәлім тұсындағы Османлы мемлекеті]]
 
[[1512 жыл]]ы II Баязит азамат соғысынан құтылу үшін тақты баласы Сәлімге тапсырды. КонстантинопольгеКонстантиниеге сұлтан ретінде қайтып келгенкірген I Сәлім османлы әулетінен болған барлық шаһзадаларды өлім жазасына кесті. СондықтанБұндай жауыздығы үшін олоған '''Жауыз Сәлім''' деген лақап аттыат иелендіқойылды.
 
I Сәлім тұсында османлылар жаппай соғыстар жүргізді. Сол кезде сефевид шаһы [[I Ысмайыл]] [[Иран]], [[Ирак]], [[Ауғанстан]] және [[Орта Азия]]ны жаулап алып, [[Таяу Шығыс]]тағы беделін арттырды. Алайда I Сәлім одан үрейленбей, сефевидтерге соғыс жариялады.
 
[[1513 жыл]]ы [[Кіші Азия|Анадолыдағы]] 7-ден 70 жасқа дейінгі 35-40 мың шииттерді қырдықырып тастады. Себебі, анадолылық шииттер сефевидтермен ортақ діни көзқарасқакөзқарастарға байланысты (сефевидтер халқының көбісі шииттер) бірігіп, османлыларға қарсы шығуыныңшығулары ықтималдығыәбден жоғарымүмкін болғанеді.
 
[[1514 жыл]]дың [[мамыр]]ында I Сәлім Таяу Шығысқа аттанды. [[Сивас]] пен [[Эрзурум]]ға соқпай өтіп, I Ысмайыл иеліктеріне басып кірді. Қызылбасылар ашық шайқастан қашқақтап, османлы жауынгерлерін шаршату үшін оларды елдің тереңдігіне кіргізе берді.
Line 121 ⟶ 119:
 
==Өнерде==
* {{flagicon|USAАҚШ}} «'''Assassin's Creed: Revelations'''» компьютерлік ойыны ([[2011 жыл]])
* {{flagicon|Түркия}} «'''[[Сүлеймен сұлтан (телехикая)|Сүлеймен сұлтан]]'''» телехикаясы ([[2011 жыл|2011]]-[[2014 жыл|2014]], I Сәлім рөлінде — Мүхаррем Гүлмез)
 
{{Османлы Мемлекетінің сұлтандары}}
 
 
[[Санат:10 қазанда туғандар]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/I_Сәлім» бетінен алынған