'''Жауыз I Сәлім''' ({{lang-ota3|سليم اول|Selîm-i evvel}}, {{lang-tr|Yavuz I. Selim}}; [[10 қазан]] [[1465 жыл|1465]] — [[22 қыркүйек]] [[1520 жыл|1520]]) — [[Османлы мемлекеті]]нің [[Османлы сұлтандарының тізімі|9-шы сұлтаны]] ([[1512 жыл|1512]]-[[1520 жыл|1520]]), [[Халифат|Ислам халифатының]] [[Халифтер тізімі|74-ші халифі]] ([[1516 жыл|1516]]-[[1520 жыл|1520]]), [[ақын]], [[қолбасшы]]. Османлы тарихындағы ең ұлы жаулаушылардың бірі болып саналады. Сонымен бірге ол өзінің қатігездігімен ерекшеленеді. [[Еуропа]] патшаларпатшалары одан қорқып, онымен соғыс жүргізуден қашқақтайтын. Қол астындағы уәзірлері оның бір қарағанынан үрейленетін. Бірақ оның қатігездігі мемлекетке өте үлкен пайда әкелді: жаулаулар нәтижесінде жер ауданы екі жарым есеесеге ұлғайды (2 375 000 км²-ден 6 557 000 км²-ге дейін), ірі олжалар арқасында қазына толды, парсы елінен айдап әкелінген өнер адамдары Ыстамбұлға[[Ыстамбұл]]ға көшірілгеннен соң османлы өнері күрт дами бастады, Сәлім [[1516 жыл]]ы "[[халифа|халиф]]" атағын алғаннан соң, Османлы мемлекеті халифат ретінде ислам әлемінде ең беделді елге айналды.
==Өмірбаяны==
I Сәлім [[1465 жыл]]ы османлы сұлтаны [[II Баязит]] шаңырағында дүниеге келді. Әкесі II Баязит өзініңөмірінің үлкенсоңғы жылдарында 3 қана ұлы қалған еді: Қорқыт, Ахмет, Сәлім. Үшеуі де билік үшін талас бастады. Баязит Ахмет шаһзаданы басқалардан артық жақсыкөріп, көргеноған соң,өз тағын қалдыруға сөз берген еді. "Фатих заңы" бойынша таққа отырған османлы сұлтаны өзінің аға-інілерін өлім жазасына кесу керек еді. Сондықтан Сәлім өзінің тағдыры үшін алаңдап, әкесіне қарсы төңкеріс жасап, КонстантиниегеКонстантинопольге жорық жасады. Оның жоспары бойынша, елордадағы төңкерісшілер Сәлімді қолдап, оны сұлтан деп мойындаулары тиіс еді, алайда бұл жоспары жүзеге аспады. Үлкен әскерді бастаған II Баязит Сәлімді оңай жеңіп,жеңді. Сәті болмаған шаһзада [[Қырым]]ға хандығықашты. Сол кезде Сәлімнің жалғыз тірі қалған баласы Сүлеймен шаһзада (келешектегі [[I Сүлеймен]]на) қудыКефенің санжақбейі еді. Қырымда Сәлім қызылбасылардан әскер жинап, қайта елордаға жорық жасады.
Ауыр науқасқа шалдыққан II Баязит [[25 сәуір]] [[1512 жыл]]ы II Баязит азамат соғысынан құтылу үшін тақты баласы Сәлімге тапсырды. КонстантиниегеКонстантинопольге сұлтан ретінде кірген I Сәлім османлы әулетінен болған барлық шаһзадаларды өлім жазасына кесті. Бұндай жауыздығы үшін оған '''Жауыз Сәлім''' деген лақап ат қойылды. Тіпті әкесін де Дидимотикаға жіберіп, сол жерде уландырды деген де пікірлер бар. Бірақ бұл ресми құжаттармен және тарихи куәліктермен расталмаған.▼
===Билеген жылдары===
[[Сурет:Territorial changes of the Ottoman Empire 1520.jpg|left|250px|thumb|right|I Сәлім тұсындағы Османлы мемлекеті]]▼
▲[[Сурет:Territorial changes of the Ottoman Empire 1520.jpg|thumb|left|250px|thumb|right|I Сәлім тұсындағы Османлы мемлекеті]]
▲[[1512 жыл]]ы II Баязит азамат соғысынан құтылу үшін тақты баласы Сәлімге тапсырды. Константиниеге сұлтан ретінде кірген I Сәлім османлы әулетінен болған барлық шаһзадаларды өлім жазасына кесті. Бұндай жауыздығы үшін оған '''Жауыз Сәлім''' деген лақап ат қойылды.
I Сәлім тұсында османлылар жаппай соғыстар жүргізді. Сол кезде сефевид шаһы [[I Ысмайыл]] [[Иран]], [[Ирак]], [[Ауғанстан]] және [[Орта Азия]]ны жаулап алып, [[Таяу Шығыс]]тағы беделін арттырды. Алайда I Сәлім одан үрейленбей, сефевидтерге соғыс жариялады.
