Джодха бегім: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

|Туған жері = АмберАмер, [[Ұлы Моғолдар патшалығы]]

'''Джодха бегім''' ({{lang-hi|जोधा बेगम}}; шын есімі — '''Раджкумари Хира Кунвари''' ({{lang-hi|हिराकुँवारी}}) немесе '''Харкха бай''' ({{lang-hi|हरखाबाई}}); әлемге '''Мәриям үз-Замани''' ({{lang-ur|مریم الزمانی‎}}) деген атақпен танымал; толық атағы: '''Уәли Нимат Мәриям үз-Замани бегім Сахиба''') — [[Ұлы Моғолдар патшалығы]]ның патшайымы, падишаһ [[I Акбар]]дың сүйікті әйелі және падишаһ [[Жаһангір]]дің туған анасы, АмбердіңАмердің раджасы Бхармал мен оның әйелі Маниватидің үлкен қызы. Джодха бегім Жаһангірден бастап барлық моғол падишаһтарының арғы әжесі болып табылады.

«Акбарнама», «Жаһангір өмірбаяны» және т.б. сол кездегі тарихи еңбектер патшайымды Джодха бегім деген есіммен атамайды, тек Мәриям үз-Замани деген атақ аталадықолданады.

АлигархтықАлигарх Мұсылман Университетінің (АМУ) тарихшысы, профессор Ширин МусвиМусвидің айтуынша, Джодха бай деген есім [[18 ғасыр|XVIII ғасырдағы]] еңбектерде ғана қолданақолданыла басталдыбастады. Патнадағы Худа Бакш Шығыстық көпшілік кітапханасының директоры, тарихшы Имтиаз Ахметтің айтуынша, подполковник Джеймс Тод өзінің "Раджастанның анналдары мен көнеліктері" атты еңбегінде Мәриям үз-Заманиді алғашқы рет "Джодха бай" деген есіммен атап өтті.

Джодха бегім туғаннан бастап АмбердіңАмердің ханшайымы болды, бірақ кейбір деректер оны Джодхпур ханшайымы деп атайды, себебі ол Джодха бай деген атпен танымал болды. [[6 ақпан]] [[1562 жыл]]ы жиырма жасында Ұлы Моғолдар падишаһы I Акбарға тұрмысқа шықты. Той Джайпур маңындағы Самбхар деген жерде өтті. Бұл неке текНеке моғолдар мен раджпуттар арасында байланысты нығайту үшін ғана қиылды. Сонымен қатар бұл неке мұсылман билеушісі мен үнділік ханшайым арасындағы алғашқы неке ретінде тарихта қалды. Бұл неке АкбардыңАкбарға өзінің діни әрі қоғамдық жаңартуларын бастауға әсер етті. Джодха бегім мұсылман билеушісімен неке қиғаннан кейін де [[буддизм]] дінін сақтады. Сондай-ақ оған үнділік ғұрыптарды орындауға рұқсат етілді. Басында саяси қадам ретінде қиылған неке бірте-бірте қос жүрек арасында махаббатқа айнала бастады. Қазіргі үнді тарихшылары бұл некені Үндістандағы діни еріктіліктің бастамасы ретінде қарастырады.

Тойдан кейін Джодха бегім Акбардың ең басты әйелдерінің бірі болды. [[1569 жыл]]дың басында Акбар өзінің раджпуттық әйелі жүкті екенін естіп, қатты қуанды. Оған қоса әйгілі сопы Сәлім Чишти падишаһтың келесі баласы ұл болатынын болжап айтқан еді. Акбар қауіпсіздік мақсатымен өзінің жүкті әйелін Сәлім Чиштидің үйіне жіберді. Ақырында, [[30 тамыз]] [[1569 жылыжыл]]ы, ұл туды. Акбар өзінің рухани атасы Сәлім Чиштидің дұрыстығын мойындағанының белгісі ретінде баланың есімін сопының құрметіне Сәлім деп қойды (келешектегі [[Жаһангір]]).

Сәлім ханзада туған соң, Джодха бегім тақ мұрагерінің анасы ретінде қалған әйелдерінен жағдайы жоғарылады. Оған '''Мәриям үз-Замани''' деген атақ берілді. Джодха бегім мұсылман болмаса да, оны [[Агра]]дағада ғана емес, [[Фатхпур Сикри]]де де, Аллаһабатта да, Мандуда жәнеда, Мадхья-Прадеште де құрметтеді. Оған қоса патшайымға тағы бірнеше атақ берілді: '''Уәли Нимат''' (Құдайдың сыйы), '''Мәликә-и-Мүағзама''' (Ұлы патшайым), '''Мәликә-и-Хинд''' (Үнділер патшайымы). Бұл атақтарды патшайым өлімінің соңына дейін сақтап келген екен, бұған дәлел: ол өзінің жазған құжаттарында өзін '''Уәли Нимат Мәриям үз-Замани бегім''' деп атап келген еді.

[[13 ақпан]] [[1585 жыл]]ы Джодха бегім өзінің баласы Сәлім ханзаданы өзінің жиені Манмати баймен үйлендірді. Келешекте Сәлімде Манматиден Қысырау мырза туады. Сондықтан оған "Шаһ бегім" деген атақ берілді.

[[Ислам]]ның киелі қаласы [[Мекке]]ге [[қажыҚажылық|қажыларды]]ларды жеткізетін кемелер Джодха бегімге тиесілі болған еді. [[1613 жыл]]ы "РахимиРақыми" атты кемені португалдық теңіз қарақшылары 600-700 кеме жолаушыларын жүктерімен бірге басып алды. Бұл кеме Қызыл теңіздегі ең ірі үнді кеме болған және Еуропада "қажылардың ұлы кемесі" деген атаумен әйгілі болды. Португалдықтар ресми түрде кемені қайтарудан бас тартқан кезде Ұлы Моғолдар бұған қатал жауап берді: Джодха бегімнің баласы падишаһ [[Жаһангір]] португалдық Даман қаласын жаулап алуға бұйрық берді<ref>[http://www.lomonosov.org/article/dgodbay.htm Джодха бай (Мәриям үз-Замани)]</ref>.