IV Мұрат: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
А.С.Кизиров (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
А.С.Кизиров (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = Швейцарияның федерация кеңесі
| Қазақша есімі = IV Мұрат
| Шынайы есімі = {{lang-ota3|مراد رابع|Murâd-ı râbi}}<br />Мүміндер әмірі<br />Екі киелі қаланың қызметкері
| Суреті = IV. Murat.jpg
| Атауы =
| Сурет ені =
| Елтаңба =
| Елтаңба атауы =
| Елтаңба ені =
| Титулы = [[Османлы сұлтандарының тізімі|Османлы мемлекетінің 17-ші сұлтаны]] <br />[[Халифтер тізімі|Ислам халифатының 82-ші халифі]]
| Лақап аты = Бағдат жаулаушысы IV Мұрат
| Ту = Ottoman Flag.svg
| Ту2 =
| Басқара бастады = [[10 қыркүйек]] [[1623 жыл|1623]]
| Басқаруын аяқтады = [[9 ақпан]] [[1640 жыл|1640]]
| Басқарған кезеңі =
| Ізашары = [[I Мұстафа]]
| Ізбасары = [[Ибраһим (Османлы сұлтаны)|Ибраһим]]
| Тәж кигізу жорасы =
| Биліктен бас тартуы =
| Мұрагері =
| Бірігіп басқарушы1 =
| Бірігіп басқарушы1Басқара бастады =
| Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады =
| регент1 = [[Көсем сұлтан]]
| регент1Басқара бастады = [[10 қыркүйек]] [[1623 жыл|1623]]
| регент1Басқаруын аяқтады = [[20 мамыр]] [[1632 жыл|1632]]
| регент2 =
| регент2Басқара бастады =
| регент2Басқаруын аяқтады =
| Премьер =
| Вице-президент =
| Президент =
| Монарх =
| Губернатор =
| Вице-губернатор =
| Титулы_2 =
| Ту_2 =
| Ту2_2 =
| Реті_2 =
| Басқара бастады_2 =
| Басқаруын аяқтады_2 =
| Ізашары_2 =
| Ізбасары_2 =
| Титулы_3 =
| Ту_3 =
| Ту2_3 =
| Реті_3 =
| Басқара бастады_3 =
| Басқаруын аяқтады_3 =
| Ізашары_3 =
| Ізбасары_3 =
| Титулы_4 =
| Ту_4 =
| Ту2_4 =
| Реті_4 =
| Басқара бастады_4 =
| Басқаруын аяқтады_4 =
| Ізашары_4 =
| Ізбасары_4 =
| Түсініктемелер =
| Діні = [[Ислам]]
| Азаматтығы =
| Туған күні = 27.07.1612
| Туған жері = [[Ыстамбұл|Константинополь]], [[Османлы мемлекеті]]
| Қайтыс болған күні = 08.02.1640
| Қайтыс болған жері = [[Ыстамбұл|Константинополь]], [[Османлы мемлекеті]]
| Жерленді = I Ахмет мазары, [[Ыстамбұл]]
| Династия = [[Османлы әулеті]]
| Туған кездегі есімі =
| Әкесі = [[I Ахмет]]
| Анасы = [[Көсем сұлтан]]
| Жұбайы = Айша сұлтан
| Балалары = '''Ұлдары''':<br />Ахмет шаһзада<br />Сүлеймен шаһзада<br />Мехмет шаһзада<br />Алаеддин шаһзада<br />'''Қыздары''':<br />Гауһархан сұлтан<br />Сафие сұлтан<br />Рүкие сұлтан<br />Есімхан Қая сұлтан<br />Айша сұлтан<br />Хафса сұлтан
| Қызмет еткен жылдары =
| Құрамында болды =
| Әскер түрі =
| Атағы =
| Басқарды =
| Шайқасы =
| Ғылыми аясы =
| Жұмыс істеген орны =
| Партиясы =
| Қызметі =
| Мамандығы = [[Қолбасшы]]
| Білімі =
| Ғылыми дәрежесі =
| Марапаттары =
| Қолтаңбасы = Tughra of Murad IV.svg
| Монограммасы =
| Сайты =
| Commons =
}}
'''
Бұл сұлтанның тұсында ішкі төңкерістерден әлсіреген Османлы мемлекеті қайта қалпына келе бастады. Елдің жалпы ыдырауы тоқтатылды. [[1632 жыл]]ы [[Көсем сұлтан]]ның регенттігінен шыққан IV Мұрат [[Ислам дініндегі діни лауазымдар мен атақтар#Қазы|қазыларды]], [[жаңа шерік]]терді, [[сыпай]]ларды және қара [[халық]]ты жинап Ашық
==Өмірбаяны==
IV Мұрат [[1612 жыл]]ы османлы елордасы [[Ыстамбұл|
[[Сурет:Territorial changes of the Ottoman Empire 1639.jpg|нобай|солға|250px|IV Мұрат тұсындағы Османлы мемлекеті]]
IV Мұрат таққа отырғанда 11 жаста ғана еді. Әрине, Мұрат мемлекетті өзі басқара алмады, сондықтан оның регенті болып анасы [[Көсем сұлтан]] тағайындалды. Османлы ғалымы Әулие шелеби жазуы бойынша:
{{Дәйексөз|Бір күні жас сұлтан өз қазынасына келгенде бірде бір алтын толған ыдыс та болған жоқ, және боқтықтан басқа алты қап тиын, маржанға толы дорба және қытай фарфоры бар сандық қана табылды. Соны көріп, сұлтан Мұрат қазынаны жасқа толтырып, екі рет сәждеге бас иіп: "Алла жазса, мен бұл қазынаны ұрлап алғандардың байлығымен
[[Сурет:Sultan Murat IV.jpg|нобай|солға|200px|IV Мұрат]]
Сол кездерде Османлы сұлтандығында өте ауыр жағдай болатын. [[1623 жыл]]ы басталған, I Аббас бастаған [[Сефевидтер әулеті|сефевид]] әскерімен болған, соғыс сәтсіз өтіп жатты. Соғыстың басында парсылар [[Бағдат]]ты алды, ал келесі жылы сефевидтерге күллі [[Ирак]], [[Мосул]], [[Басра]] және шииттердің киелі қалалары Нежеп пен [[Кербела]] өтті. Казактардың жорықтары да бітпей жатты. Соғыс қазынаны бос қалдырды. Ақша жетіспеді. Оның үстіне, [[1625 жыл]]ы елде оба індеті орын алды. Оба індеті бір
[[Кіші Азия|Анадолыда]] да соғыс жағдайы болды. [[Ливан]] әмірі II Фахреддин марониттерді жақтап,
[[Қырым хандығы]]ның жаңа ханы Керей II Мехмет өзінің ағасы қалға Керей Шаһиннің көмегімен
===Ашық
[[Сурет:Murad IV minature.jpg|нобай|
[[1631 жыл]]ы төңкеріс жасаған
{{Дәйексөз|
===Қуғын-сүргін===
IV Мұрат он мыңдай төңкерісшілер мен диқан төңкерістерінің қатысушыларын өлім жазасына кесті. Алайда,
===Парсы жорығы===
[[Сурет:Revan seferi harita 1635 Sultan Murad IV.png|нобай|солға|300px|Парсы жорығы кезіндегі IV Мұрат әскерімен өткен жол]]
[[1635 жыл]]ы IV Мұрат [[Сефевидтер әулеті|сефевидтерге]] қарсы жорыққа аттанды. Аз уақыттың ішінде османлы әскері [[Тебриз]], [[Ереван]] және [[Нахичевань Автономиялы Республикасы|Нахичеваньды]] жаулап алды. Алайда османлылар бұл жерлерді ойран еткені сонша — тіпті азық-түлікке де қол жеткізе алмады. IV Мұрат әскерді кері қайтарды, алайда сұлтан [[1638 жыл]]ы
===
[[Сурет:Murad IV.jpg|нобай|
{{Дәйексөз| Осы ұрлықшыларды қазір ұруға бұйрық берсеңіз де біз олардың артында тұрған жоқпыз.}} Ал казактар өз жеңісі жайлы хабар жеткізгенде орыс патшасы оларды жазғыра бастады, алайда кейін олжалар тізімін әкелуді де бұйырды. Патша сұлтанмен бейбітшілік өмір сүргендіктен осы жайттардан ресми түрде аулақ болды, алайда бейресми түрде казактарға ақша мен дәрі жіберіп отырды. [[1641 жыл]]дың [[7 маусым]]ында Османлы флоты Азовты қоршап, казактарды сол жерден қуды.
|