IV Мехмет: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Arystanbek (талқылау | үлесі) |
А.С.Кизиров (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = Швейцарияның федерация кеңесі
| Қазақша есімі = IV Мехмет
| Шынайы есімі = {{lang-ota3|محمد رابع|Mehmed-i râbi‘}}<br />Мүміндер әмірі<br />Екі киелі қаланың қызметкері
| Суреті = 4. Mehmet.jpg
| Атауы =
| Сурет ені =
| Елтаңба =
| Елтаңба атауы =
| Елтаңба ені =
| Титулы = [[Османлы сұлтандарының тізімі|Османлы мемлекетінің 19-шы сұлтаны]] <br />[[Халифтер тізімі|Ислам халифатының 84-ші халифі]]
| Лақап аты = IV Мехмет
| Ту = Ottoman Flag.svg
| Ту2 =
| Басқара бастады = [[8 тамыз]] [[1648 жыл|1648]]
| Басқаруын аяқтады = [[8 қараша]] [[1687 жыл|1687]]
| Басқарған кезеңі =
| Ізашары = [[Ибраһим (Османлы сұлтаны)|Ибраһим]]
| Ізбасары = [[II Сүлеймен]]
| Тәж кигізу жорасы =
| Биліктен бас тартуы =
| Мұрагері =
| Бірігіп басқарушы1 =
| Бірігіп басқарушы1Басқара бастады =
| Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады =
| регент1 =
| регент1Басқара бастады =
| регент1Басқаруын аяқтады =
| регент2 =
| регент2Басқара бастады =
| регент2Басқаруын аяқтады =
| Премьер =
| Вице-президент =
| Президент =
| Монарх =
| Губернатор =
| Вице-губернатор =
| Титулы_2 =
| Ту_2 =
| Ту2_2 =
| Реті_2 =
| Басқара бастады_2 =
| Басқаруын аяқтады_2 =
| Ізашары_2 =
| Ізбасары_2 =
| Титулы_3 =
| Ту_3 =
| Ту2_3 =
| Реті_3 =
| Басқара бастады_3 =
| Басқаруын аяқтады_3 =
| Ізашары_3 =
| Ізбасары_3 =
| Титулы_4 =
| Ту_4 =
| Ту2_4 =
| Реті_4 =
| Басқара бастады_4 =
| Басқаруын аяқтады_4 =
| Ізашары_4 =
| Ізбасары_4 =
| Түсініктемелер =
| Діні = [[Ислам]]
| Азаматтығы =
| Туған күні = 02.01.1642
| Туған жері = [[Ыстамбұл|Константинополь]], [[Османлы мемлекеті]]
| Қайтыс болған күні = 06.01.1693
| Қайтыс болған жері = [[Эдирне]], [[Османлы мемлекеті]]
| Жерленді = Жаңа Валиде сұлтан мешіті, [[Ыстамбұл]]
| Династия = [[Османлы әулеті]]
| Туған кездегі есімі =
| Әкесі = [[Ибраһим (Османлы сұлтаны)|Ибраһим]]
| Анасы = Тұрхан Қадиша сұлтан
| Жұбайы = Әметуллаһ Рабиға Гүлнүш сұлтан<br />Сияуш сұлтан<br />Әфифе сұлтан<br />Рабиға сұлтан<br />Гүлнар сұлтан<br />Гүлнияз сұлтан<br />Дүррие сұлтан
| Балалары = '''Ұлдары''':<br />[[II Мұстафа]]<br />[[III Ахмет]]<br />Сәлім шаһзада<br />Махмұт шаһзада<br />Мұрат шаһзада<br />Баязит шаһзада<br />'''Қыздары''':<br />Қадиша сұлтан<br />Үммі сұлтан<br />Үммігүлсім сұлтан<br />Сафие сұлтан<br />Фатима сұлтан<br />Есма сұлтан<br />Хүмашаһ сұлтан
| Қызмет еткен жылдары =
| Құрамында болды =
| Әскер түрі =
| Атағы =
| Басқарды =
| Шайқасы =
| Ғылыми аясы =
| Жұмыс істеген орны =
| Партиясы =
| Қызметі =
| Мамандығы = [[Аңшы]], [[қолбасшы]]
| Білімі =
| Ғылыми дәрежесі =
| Марапаттары =
| Қолтаңбасы = Tughra of Mehmed IV.JPG
| Монограммасы =
| Сайты =
| Commons =
}}
'''IV Мехмет''' ({{lang-ota3|محمد رابع|Mehmed-i râbi‘
==Өмірбаяны==
Line 28 ⟶ 100:
===Билеген жылдары===
[[Сурет:Territorial changes of the Ottoman Empire 1683.jpg|
IV Мехметтің балалық және жасөспірімдік шағы билікке таласқан анасы Тұрхан сұлтан мен әжесі Көсем сұлтанның жанжалдарымен өтті. Бұл жанжал тек сарай қызметкерлеріне ғана емес, мемлекеттік қайраткерлерге де әсер етті. Уәзірлер арасында [[сыбайлас жемқорлық]], "лауазымды сатып алу" кеңінен таралды. Биліктің ең басында болу үшін олар сұлтан қыздарымен саяси некелерге отырып жүрді. [[1656 жыл]]дың [[6 шілде]]сінде осы тұрақсыздықты пайдаланған венециялықтар [[Дарданелл бұғазы|Шанаққала бұғазында]] Османлы флотын талқандады. Олар тіпті [[Ыстамбұл|Константиниеге]] қауіп төндірді, алайда сол жылы садрағзам лауазымын Көпірлі Мехмет паша иеленді. Бұл оқиға «Көпірлілер заманының» ([[1656 жыл|1656]]-[[1710 жыл|1710]]) бастамасы болды. Ол [[1656 жыл]]дың [[15 қыркүйек|15 қыркүйегінде]] садрағзам болып тағайындалды. Алайда Көпірлі Мехмет паша өзінің тағайындалуына дейін сұлтанға бірнеше шарт қойды:
Line 39 ⟶ 111:
[[1661 жыл]]ы садрағзамдық Көпірлі Мехмет пашаның баласы Фазыл Ахмет пашаға өтті. Оның тұсында ел әкесінің тұсындағыдай дамыды. Ол [[Аустрия]]ға қарсы соғысты сәтсіз аяқтаса да, [[1669 жыл]]ы [[Венеция]]дан [[Крит]] тартып алды.
[[Сурет:Sultan Mehmed IV (2).jpg|нобай|солға|250px|Птуй мұражайындағы суреті]]
[[1672 жыл]]ы IV Мехметтің өзі бастаған османлылар [[Польша]]ға қарсы жорық жасады. Сұлтан Каменец-Подольский бекінісін алып, [[18 қазан]]да Михаил Корибут Вишневецкиймен Бучач бітім шарты жасасты. Бітім шарт бойынша Польша патшасы Подолье мен Брацлав воеводалықтарын беріп, 22 000 алтын төледі. Бірақ поляктар бұл бітім шартты бекітуден бас тартып, соғысты қайта жаңартты. Ақырында, жеңілген поляктар [[1676 жыл]]дың [[27 қазан]]ында жасалған Журавно бітім шарты бойынша османлыларға Подолье мен Киев Украинасын өткізді.
Line 49 ⟶ 123:
===Ажалы===
[[Сурет:Sultan Mehmed IV.jpg|нобай|оңға|250px|Птуй мұражайындағы суреті]]
Османлы әскерінің көптеген жеңілістерінің кесірінен [[Ыстамбұл|Константиниеде]] Көпірлі Мехмет пашаның баласы Мұстафа бастаған көтеріліс басталды. Нәтижесінде IV Мехмет тақтан тайдырылды. 5 жылдан кейін бұрынғы сұлтан 51 жасында зынданда қайтыс болды. Мәйіті анасы Тұрхан Қадиша сұлтан салған Жаңа мешіттің жаңындағы зиратта жерленді.
==Садрағзамдары==
Line 70 ⟶ 137:
| 100
| Сопы Мехмет паша
| [[8 тамыз]] [[1648 жыл|1648]] — [[21 мамыр]] [[1649 жыл|1649]]
| 9 ай
|-
| 101
| Қара Мұрат паша
| [[21 мамыр]] [[1649 жыл|1649]] — [[5 тамыз]] [[1651 жыл|1651]]
| 2 жыл
|-
| 102
| Мелек Ахмет паша
| [[5 тамыз]] [[1651 жыл|1651]] — [[21 тамыз]] [[1651 жыл|1651]]
| 16 күн
|-
| 103
| Сияуш паша
| [[21 тамыз]] [[1651 жыл|1651]] — [[27 қыркүйек]] [[1651 жыл|1651]]
| 1 ай
|-
| 104
| Гүржі Мехмет паша
| [[27 қыркүйек]] [[1651 жыл|1651]] — [[20 маусым]] [[1652 жыл|1652]]
| 10 ай
|-
| 105
| Тархуншы Ахмет паша
| [[20 маусым]] [[1652 жыл|1652]] — [[21 наурыз]] [[1653 жыл|1653]]
| 9 ай
|-
| 106
| Биік Қожа Дәруіш Мехмет паша
| [[21 наурыз]] [[1653 жыл|1653]] — [[28 қазан]] [[1654 жыл|1654]]
| 1 жыл
|-
| 107
| Ібшір Мұстафа паша
| [[28 қазан]] [[1654 жыл|1654]] — [[11 мамыр]] [[1655 жыл|1655]]
| 7 ай
|-
| 108
| Қара Мұрат паша
| [[11 мамыр]] [[1655 жыл|1655]] — [[19 тамыз]] [[1655 жыл|1655]]
| 3 ай
|-
| 109
| Ермени Сүлеймен паша
| [[19 тамыз]] [[1655 жыл|1655]] — [[28 ақпан]] [[1656 жыл|1656]]
| 6 ай
|-
| 110
| Телі Құсайын паша
| [[28 ақпан]] [[1656 жыл|1656]] — [[5 наурыз]] [[1656 жыл|1656]]
| 1 ай
|-
| 111
| Зұрназен Мұстафа паша
| [[5 наурыз]] [[1656 жыл|1656]] — [[5 наурыз]] [[1656 жыл|1656]]
| ? сағат
|-
| 112
| Сияуш паша
| [[5 наурыз]] [[1656 жыл|1656]] — [[25 сәуір]] [[1656 жыл|1656]]
| 1 ай
|-
| 113
| Бойнұяралы Мехмет паша
| [[26 сәуір]] [[1656 жыл|1656]] — [[15 қыркүйек]] [[1656 жыл|1656]]
| 6 ай
|-
| 114
| Көпірлі Мехмет паша
| [[15 қыркүйек]] [[1656 жыл|1656]] — [[31 қазан]] [[1661 жыл|1661]]
| 5 жыл
|-
| 115
| Көпірлі Фазыл Ахмет паша
| [[31 қазан]] [[1661 жыл|1661]] — [[19 қазан]] [[1676 жыл|1676]]
| 15 жыл
|-
| 116
| Мерзифонлы Қара Мұстафа паша
| [[19 қазан]] [[1676 жыл|1676]] — [[14 желтоқсан]] [[1683 жыл|1683]]
| 7 жыл
|-
| 117
| Байбұртты Қара Ибраһим паша
| [[15 желтоқсан]] [[1683 жыл|1683]] — [[18 қараша]] [[1685 жыл|1685]]
| 2 жыл
|-
| 118
| Сары Сүлеймен паша
| [[18 қараша]] [[1685 жыл|1685]] — [[
| 2 жыл
|-
| 119
| Көпірлі Дамат Абаза Сияуш паша
| [[
| 2
|}
| |||