IV Мехмет: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
10-жол:
| Елтаңба ені =
| Титулы = [[Османлы сұлтандарының тізімі|Османлы мемлекетінің 19-шы сұлтаны]] <br />[[Халифтер тізімі|Ислам халифатының 84-ші халифі]]
| Лақап аты = Аңшы IV Мехмет
| Ту = Ottoman Flag.svg
| Ту2 =
24-жол:
| Бірігіп басқарушы1Басқара бастады =
| Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады =
| регент1 = [[Көсем сұлтан]]
| регент1Басқара бастады = [[8 тамыз]] [[1648 жыл|1648]]
| регент1Басқаруын аяқтады = [[2 қыркүйек]] [[1651 жыл|1651]]
| регент2 = Тұрхан Қадиша сұлтан
| регент2Басқара бастады = [[2 қыркүйек]] [[1651 жыл|1651]]
| регент2Басқаруын аяқтады = [[1656 жыл|1656]]
| Премьер =
| Вице-президент =
67-жол:
| Қайтыс болған күні = 06.01.1693
| Қайтыс болған жері = [[Эдирне]], [[Османлы мемлекеті]]
| Жерленді = Жаңа ВалидеУәлиде сұлтан мешіті, [[Ыстамбұл]]
| Династия = [[Османлы әулеті]]
| Туған кездегі есімі =
97-жол:
 
==Өмірбаяны==
IV Мехмет османлы елордасы [[Ыстамбұл|КонстантиниедеКонстантинопольде]] османлы сұлтаны [[Ибраһим (Османлы сұлтаны)|Ибраһим]] шаңырағында дүниеге келді. [[1648 жыл]]ы [[жаңа шерік]]тер Ибраһимді тақтан тайдырды. Тақ 6 жастағы кішкентай бала Мехметке өтті.
 
===Билеген жылдары===
[[Сурет:Territorial changes of the Ottoman Empire 1683.jpg|нобай|солға|250px|IV Мехмет тұсындағы Османлы мемлекеті]]
 
IV Мехметтің балалық және жасөспірімдік шағы билікке таласқан анасы Тұрхан сұлтан мен әжесі [[Көсем сұлтанныңсұлтан]]ның жанжалдарымен өтті. Бұл жанжал тек сарай қызметкерлеріне ғана емес, мемлекеттік қайраткерлерге де әсер етті. Уәзірлер арасында [[сыбайлас жемқорлық]], "лауазымды сатып алу" кеңінен таралды. Биліктің ең басында болу үшін олар сұлтан қыздарымен саяси некелерге отырып жүрді. [[1656 жыл]]дың [[6 шілде]]сінде осы тұрақсыздықты пайдаланған венециялықтар [[Дарданелл бұғазы|Шанаққала бұғазында]] Османлы флотын талқандады. Олар тіпті [[Ыстамбұл|КонстантиниегеКонстантинопольге]] қауіп төндірді, алайда сол жылы садрағзам лауазымын КөпірліКөпрүлі Мехмет паша иеленді. Бұл оқиға «КөпірлілерКөпрүлілер заманының» ([[1656 жыл|1656]]-[[1710 жыл|1710]]) бастамасы болды. Ол [[1656 жыл]]дың [[15 қыркүйек|15 қыркүйегінде]] садрағзам болып тағайындалды. Алайда КөпірліКөпрүлі Мехмет паша өзінің тағайындалуына дейін сұлтанға бірнеше шарт қойды:
* Садрағзамның шешімі қайта қарастырылмайды;
* Садрағзам өз еркінмен шенеуліктерді тағайындайды, марапаттайды және қызметтен босатады;
Line 108 ⟶ 107:
* Сарайда ешкім де саясатқа араласпайды.
 
[[1660 жыл]]ы КөпірліКөпрүлі Мехмет паша венециялықтарды шегіндіріп, олардан Митилен мен Лемносты тартып алды.
 
[[1661 жыл]]ы садрағзамдық КөпірліКөпрүлі Мехмет пашаның баласы Фазыл Ахмет пашаға өтті. Оның тұсында ел әкесінің тұсындағыдай дамыды. Ол [[Аустрия]]ға қарсы соғысты сәтсіз аяқтаса да, [[1669 жыл]]ы [[Венеция]]дан [[Крит]] тартып алды.
 
[[Сурет:Sultan Mehmed IV (2).jpg|нобай|солға|250px|Птуй мұражайындағы суреті]]
Line 125 ⟶ 124:
[[Сурет:Sultan Mehmed IV.jpg|нобай|оңға|250px|Птуй мұражайындағы суреті]]
 
Османлы әскерінің көптеген жеңілістерінің кесірінен [[Ыстамбұл|КонстантиниедеКонстантинопольде]] КөпірліКөпрүлі Мехмет пашаның баласы Мұстафа бастаған көтеріліс басталды. Нәтижесінде IV Мехмет тақтан тайдырылды. 5 жылдан кейін бұрынғы сұлтан 51 жасында зынданда қайтыс болды. Мәйіті анасы Тұрхан Қадиша сұлтан салған Жаңа мешіттіңУәлиде сұлтан мешітінің жаңындағы зираттамазарда жерленді.
 
==Садрағзамдары==
Line 181 ⟶ 180:
|-
| 109
| ЕрмениАрмян Сүлеймен паша
| [[19 тамыз]] [[1655 жыл|1655]] — [[28 ақпан]] [[1656 жыл|1656]]
| 6 ай
Line 206 ⟶ 205:
|-
| 114
| КөпірліКөпрүлі Мехмет паша
| [[15 қыркүйек]] [[1656 жыл|1656]] — [[31 қазан]] [[1661 жыл|1661]]
| 5 жыл
|-
| 115
| КөпірліКөпрүлі Фазыл Ахмет паша
| [[31 қазан]] [[1661 жыл|1661]] — [[19 қазан]] [[1676 жыл|1676]]
| 15 жыл
Line 231 ⟶ 230:
|-
| 119
| КөпірліКөпрүлі Дамат АбазаАбхаз Сияуш паша
| [[23 қыркүйек]] [[1687 жыл|1687]] — [[8 қараша]] [[1687 жыл|1687]]
| 2 ай
Line 237 ⟶ 236:
 
==Қызықты деректер==
* 6 жаста таққа шыққан IV Мехмет — таққа шыққан кездегі ең жас османлы сұлтаны.
* IV Мехмет османлы сұлтандарының ішінде ең жас шағын таққа отырды. Таққа отырған кезде 6 жаста болатын.
* IV Мехмет [[I Сүлеймен]]нен кейін ең көп билеген османлы сұлтаны. I Сүлеймен 46 жыл ([[1520 жыл|1520]]-[[1566 жыл|1566]]) билесе, IV Мехмет 39 жыл ([[1648 жыл|1648]]-[[1687 жыл|1687]]) биледі.
* Атақты "Запорождықтардың түрік сұлтанына жазған хаты" атты оқиғадағы "түрік сұлтаны" — IV Мехмет.
«https://kk.wikipedia.org/wiki/IV_Мехмет» бетінен алынған