Уикипедия

III Ахмет: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = Швейцарияның федерация кеңесі
| түс = елбасы
| Қазақша есімі = III Ахмет
| Шынайы есімі = {{lang-ota3|آحمد ثالث|Âhmed-i sâlis}}<br />Мүміндер әмірі<br />Екі киелі қаланың қызметкері
| Суреті = III. Ahmet.jpg
| Атауы =
| Титулы = [[Османлы Мемлекетінің сұлтаны]]<br />[[Халифтер тізімі|Ислам халифатының халифі]]
| Сурет ені =
| Ту = Ottoman Flag.svg
| Елтаңба =
| Басқарған кезеңі = [[22 тамыз]] [[1703 жыл|1703]] — [[2 қазан]] [[1730 жыл|1730]]
| Елтаңба атауы =
| Ізашары = [[II Мұстафа]]
| Елтаңба ені =
| Ізбасары = [[I Махмұт]]
| Титулы = [[Османлы сұлтандарының тізімі|Османлы мемлекетінің 23-ші сұлтаны]]<br />[[Халифтер тізімі|Ислам халифатының 88-ші халифі]]
| Діні = [[Ислам]]
| Лақап аты = Лала дәуірі сұлтаны III Ахмет
| Туған күні = 30.12.1673
| Ту = Ottoman Flag.svg
| Туған жері = [[Ыстамбұл|Константиние]],<br />[[Османлы империясы|Ұлы Османлы Мемлекеті]]
| Ту2 =
| Қайтыс болған күні = 1.6.1736
| Басқара бастады = [[22 тамыз]] [[1703 жыл|1703]]
| Қайтыс болған жері = [[Ыстамбұл|Константиние]],<br />[[Османлы империясы|Ұлы Османлы Мемлекеті]]
| Басқаруын аяқтады = [[2 қазан]] [[1730 жыл|1730]]
| Жерленді = Жаңа Валиде Сұлтан мешіті, [[Ыстамбұл]]
| Басқарған кезеңі =
| Әкесі = [[IV Мехмет]]
| Ізашары = [[II Мұстафа]]
| Анасы = Эметуллаһ Рабиға Гүлнүш сұлтан
| Ізбасары = [[I Махмұт]]
| Жұбайы = Эметуллаһ Бану сұлтан<br />Рүкие сұлтан<br />Әмина Михришаһ сұлтан<br />Қадиша сұлтан<br />Шаһин сұлтан<br />Рабиға Шерми сұлтан<br />Әмина Мушалли сұлтан<br />Зейнеп сұлтан<br />Гүлшен сұлтан<br />Фатима сұлтан<br />Үммігүлсім сұлтан<br />Хюснюшаһ сұлтан<br />Фатима Хюмашаһ сұлтан<br />Хүррем сұлтан<br />Мейлі сұлтан<br />Назифа сұлтан<br />Нижат сұлтан<br />Ханифа сұлтан<br />Айша Бухари сұлтан<br />Шайесте сұлтан<br />Хатем сұлтан<br />Хафса сұлтан<br />Жаңаханшаһ сұлтан
| Тәж кигізу жорасы =
| Балалары = '''Ұлдары''':<br />[[III Мұстафа]]<br />[[I Әбділхамит]]<br />Сүлеймен шаһзада<br />Баязит шаһзада<br />Мехмет шаһзада<br />Ибраһим шаһзада<br />Нұман шаһзада<br />Сәлім шаһзада<br />Әли шаһзада<br />Иса шаһзада<br />Мұрат шаһзада<br />Сейфеддин шаһзада<br />Әбділмәжит шаһзада<br />Әбділмәлік шаһзада<br />'''Қыздары''':<br />Фатима сұлтан<br />Үлкен Әмина сұлтан<br />Рабиға сұлтан<br />Хабиба сұлтан<br />Үлкен Зейнеп сұлтан<br />Зүбейде сұлтан<br />Эсма сұлтан<br />Қадиша сұлтан<br />Үлкен Рүкие сұлтан<br />Салиха сұлтан<br />Әтике сұлтан<br />Райхан сұлтан<br />Есіме сұлтан<br />Фердана сұлтан<br />Назифа сұлтан<br />Наиле сұлтан<br />Айша сұлтан<br />Эметуллаһ сұлтан<br />Үммісельма сұлтан<br />Кіші Әмина сұлтан<br />Кіші Рүкие сұлтан<br />Кіші Зейнеп сұлтан<br />Сабиха сұлтан<br />Наз сұлтан
| Биліктен бас тартуы =
| Қолтаңбасы = Tughra of Ahmed III.JPG
| Мұрагері =
| Бірігіп басқарушы1 =
| Бірігіп басқарушы1Басқара бастады =
| Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады =
| регент1 =
| регент1Басқара бастады =
| регент1Басқаруын аяқтады =
| регент2 =
| регент2Басқара бастады =
| регент2Басқаруын аяқтады =
| Премьер =
| Вице-президент =
| Президент =
| Монарх =
| Губернатор =
| Вице-губернатор =
| Титулы_2 =
| Ту_2 =
| Ту2_2 =
| Реті_2 =
| Басқара бастады_2 =
| Басқаруын аяқтады_2 =
| Ізашары_2 =
| Ізбасары_2 =
| Титулы_3 =
| Ту_3 =
| Ту2_3 =
| Реті_3 =
| Басқара бастады_3 =
| Басқаруын аяқтады_3 =
| Ізашары_3 =
| Ізбасары_3 =
| Титулы_4 =
| Ту_4 =
| Ту2_4 =
| Реті_4 =
| Басқара бастады_4 =
| Басқаруын аяқтады_4 =
| Ізашары_4 =
| Ізбасары_4 =
| Түсініктемелер =
| Діні = [[Ислам]]
| Азаматтығы =
| Туған күні = 30.12.1673
| Туған жері = [[Ыстамбұл|Константинополь]], [[Османлы мемлекеті]]
| Қайтыс болған күні = 01.06.1736
| Қайтыс болған жері = [[Ыстамбұл|Константинополь]], [[Османлы мемлекеті]]
| Жерленді = Жаңа Уәлиде сұлтан мешіті, [[Ыстамбұл]]
| Династия = [[Османлы әулеті]]
| Туған кездегі есімі =
| Әкесі = [[IV Мехмет]]
| Анасы = Әметулла Рабиға Гүлнүш сұлтан
| Жұбайы = Әметулла Бану сұлтан<br />Рүкие сұлтан<br />Әмина Михришаһ сұлтан<br />Қадиша сұлтан<br />Шаһин сұлтан<br />Рабиға Шерми сұлтан<br />Әмина Мүшәлли сұлтан<br />Зейнеп сұлтан<br />Гүлшең сұлтан<br />Фатима сұлтан<br />Үммігүлсім сұлтан<br />Хүснүшаһ сұлтан<br />Фатима Хүмашаһ сұлтан<br />Хүррем сұлтан<br />Мейлі сұлтан<br />Назифе сұлтан<br />Нижат сұлтан<br />Ханифе сұлтан<br />Айша Бұхари сұлтан<br />Шайесте сұлтан<br />Хатем сұлтан<br />Хафса сұлтан<br />Жаңаханшаһ сұлтан
| Балалары = '''Ұлдары''':<br />[[III Мұстафа]]<br />[[I Әбділхамит]]<br />Сүлеймен шаһзада<br />Баязит шаһзада<br />Мехмет шаһзада<br />Ибраһим шаһзада<br />Нұман шаһзада<br />Сәлім шаһзада<br />Әли шаһзада<br />Иса шаһзада<br />Мұрат шаһзада<br />Сейфеддин шаһзада<br />Әбділмәжит шаһзада<br />Әбділмәлік шаһзада<br />'''Қыздары''':<br />Фатима сұлтан<br />Үлкен Әмина сұлтан<br />Рабиға сұлтан<br />Хабиба сұлтан<br />Үлкен Зейнеп сұлтан<br />Зүбейде сұлтан<br />Есма сұлтан<br />Қадиша сұлтан<br />Үлкен Рүкие сұлтан<br />Салиха сұлтан<br />Әтике сұлтан<br />Райхан сұлтан<br />Есіме сұлтан<br />Фердана сұлтан<br />Назифе сұлтан<br />Наиле сұлтан<br />Айша сұлтан<br />Әметуллаһ сұлтан<br />Үмміселма сұлтан<br />Кіші Әмина сұлтан<br />Кіші Рүкие сұлтан<br />Кіші Зейнеп сұлтан<br />Сабиха сұлтан<br />Наз сұлтан
| Қызмет еткен жылдары =
| Құрамында болды =
| Әскер түрі =
| Атағы =
| Басқарды =
| Шайқасы =
| Ғылыми аясы =
| Жұмыс істеген орны =
| Партиясы =
| Қызметі =
| Мамандығы = [[Ақын]]
| Білімі =
| Ғылыми дәрежесі =
| Марапаттары =
| Қолтаңбасы = Tughra of Ahmed III.JPG
| Монограммасы =
| Сайты =
| Commons =
}}
 
'''III Ахмет''' ({{lang-ota3|آحمد ثالث|Âhmed-i sâlis}}, {{lang-tr|Üçüncü Ahmet, Lâle Devri Sultânı}}; ақындық лақап аты — '''Necib'''; [[12 желтоқсан]] [[1673 жыл|1673]] — [[1 маусым]] [[1730 жыл|1730]]) — [[Османлы империясы|Ұлы Османлы Мемлекетімемлекеті]]нің [[Османлы Мемлекетініңсұлтандарының сұлтанытізімі|23-ші сұлтаны]], [[Халифат|Ислам халифатының]] [[Халифтер тізімі|10288-ші халифі]], [[ақын]].
 
==Өмірбаяны==
III Ахмет [[1673 жыл]]ы османлы елордасы [[Ыстамбұл|КонстантиниедеКонстантинопольде]] османлы сұлтаны [[IV Мехмет]] шаңырағында дүниеге келді.
 
===Билеген жылдары===
[[FileСурет:Territorial changes of the Ottoman Empire 1718.jpg|leftнобай|солға|250px|thumb|right|III Ахмет тұсындағы Ұлы Османлы Мемлекетімемлекеті]]
 
[[Қырым хандығы|Қырым]] ханына [[Ресей]]ге қарсы соғыста көмектесті. [[1709 жыл]]ы Полтава шайқасында жеңілген швед патшасы XII Карл III Ахметтен баспана сұрады. Османлы үкіметі шведтердің ресейліктерге жеңілісіне аса таңғалды. [[1710 жыл]]ы османлы-ресей соғысы басталды. Ресейдің [[1711 жыл]]ғы Прут жорығы балқандық [[Христиандық|христиандардан]] көмек таппаған [[І Петр]] үшін сәтсіз аяқталып, қоршалған ресейлік әскер берілді. [[23 шілде]]де Прут бітім шарты бекітілді. Бұл бітім шарт бойынша ресейліктер османлыларға Азовты өткізді. Сондықтан ресейліктер азов эскадрасын жоюға мәжбүр болды, бірақ 4 кемені жоймай, османлыларға тиімді сатты.
====Сыртқы саясаты====
[[Қырым хандығы|Қырым]] ханына [[Ресей]]ге қарсы соғыста көмектесті. [[1709 жыл]]ы Полтава шайқасында жеңілген швед патшасы XII Карл III Ахметтен баспана сұрады. Османлы үкіметі шведтердің ресейліктерге жеңілісіне аса таңғалды. [[1710 жыл]]ы османлы-ресей соғысы басталды. Ресейліктердің [[1711 жыл]]ғы Прут жорығы балқандық [[Христиандық|мәсіхшілдерден]] көмек таппаған [[І Петр]] үшін сәтсіз аяқталып, қоршалған ресейлік әскер берілді. [[23 шілде]]де Прут бітім шарты бекітілді. Бұл бітім шарт бойынша ресейліктер османлыларға Азовты өткізді. Сондықтан ресейліктер азов эскадрасын жоюға мәжбүр болды, бірақ 4 кемені жоймай, османлыларға тиімді сатты.
 
[[1715 жыл]]ы османлылар [[Венеция]]ға соғыс ашып, Мореяны оңай жаулап алды. Ал [[1716 жыл]]ы [[Аустрия]] османлыларға соғыс ашты. Еуген фон Савойен бастаған аустриялық әскер османлы әскерін [[1716 жыл]]дың [[5 тамыз]]ында Петерварадин шайқасында, ал [[1717 жыл]]ы [[Белград]] түбінде жеңіп, қаланы басып алды. [[1718 жыл]]дың [[21 шілде]]сінде жасалған Пожаревац бітім шарты бойынша османлылар аустриялықтарға Солтүстік [[Босния және Герцеговина|Босния]], Солтүстік [[Сербия]], Белград, Банат және Кіші [[Валахия]]ны өткізді.
 
[[FileСурет:Jean-Baptiste van Mour 004.jpg|leftнобай|солға|250px|thumb|right|Наушаһарлы Дамат Ибраһим паша Франция елшілігін қабыл етуі. Жан-Баптист ван Мур. [[17 қазан]] [[1724 жыл]]]]
 
====Қызғалдақтар дәуірі====
Соғыс аяқталған соң, III Ахмет османлылардың еуропалықтардан [[Соғыс Өнері|соғыс өнері]], [[ғылым]], [[мәдениет]] және т.б. салаларда артта қалғанын көріп, елдің осы салаларда даму іс-шараларын ұйымдастыруға кірісті. Сұлтан бұйрығымен Францияға елшілік жіберілді. Бұл елшілік [[Франция]]ның [[мемлекеттік құрылым]]ын, [[ғылым]]ын, [[мәдениет]]ін, [[француздар]]дың [[тұрмыс]]ын зерттеу үшін жіберілді. [[1720 жыл]]ы Францияға келген елшілік керекті деректерді "СапаратнамаСапарнама" кітабында жинады. Мехмет эфендиәфенді бастаған елшілік елге оралып, Дуан кеңесіндедиуанда сұлтан мен уәзірлерге Франция жайлы мәлімдеме жасады. Мәлімдемеде француздардың ғылым мен мәдениетте, соғыс ісінде жасаған жетістіктері жайлы айтылды. Сапаратнама кітабында сипатталған француздардың тұрмысы мен еуропалықтардың сән-салтанаты османлы шонжарларын өте қызықтырды. Сондықтан сол кезде Османлы Сұлтандығындамемлекетінде [[қызғалдақ]]тарды өсіру [[сән]]ге айналды. Кейін қызғалдақтардың өсірілуі сәнге айналғаны сонша — [[1718 жыл|1718]]-[[1730 жыл]]дар османлы тарихында "ҚызғалдақтарЛала дәуірі" ({{lang-tr|Lâle Devri}}) деген атаумен әйгілі. Садрағзам Наушаһарлы Дамат Ибраһим паша басшылығымен елде сауаттылық деңгейі өсті, [[Османлы түрік тілі|османлы тіліне]] көптеген ғылыми еңбектер аударылды. Ғалым Ибраһим МутеффериқаМүтеффериқа алғашалғашқы османлы типографиясын ашты. [[1729 жыл]]дың [[31 қаңтар]]ында бұл типографияда 10001 000 данамен алғашқы османлы тіліндегі кітап басылды.
 
====Тақтан тайдырылуы====
1720 жылдары ауған падишаһы Ашраф ханның [[Иран]]ға кіруін пайдаланып, османлылар сефевидтерге батыстан шабулдап, Күнгей [[Кавказ]] бен Батыс Ирандағы көптеген жерлерді жаулап алды. Бірақ жолда олар Ашраф хан әскеріне кезігіп, ауғандардан жеңілді. Бұл хабар КонстантиниегеКонстантинопольге жеткенде, Патрон Халил төңкерісі басталып, [[1730 жыл]]дың [[1 қазан]]ында садрағзам Наушаһарлы Дамат Ибраһим паша өлім жазасына кесілді, ал [[2 қазан|келесі күні]] сұлтан III Ахмет тақтан тайдырылды.
 
===Ажалы===
Сұлтан тайдырылуынан алты жыл өткен соң, [[1736 жыл]]дың [[1 маусым]]ында III Ахмет қайтыс болды. Мәйіті әжесі Тұрхан Қадиша салған Жаңа ВалидеУәлиде сұлтан мешітінің жаңындағы мазарда жерленді.
 
==Суреттері==
==Бетсуреттері==
<gallery>
<gallery mode="traditional" widths="px" heights="px">
Сурет:Sultan ahmed III c.jpeg|нобай|III Ахмет. Жан-Баптист ван Мур.
File:Levni 002 detail.jpg|thumb|III Ахметтің бетсуреті. Левни.
FileСурет:SultanJean-Baptiste ahmedvan IIIMour c011.jpegjpg|thumbнобай|III Ахметтің бетсуретіКорнелис Калкоенді қабыл етуі. Жан-Баптист ван Мур.
FileСурет:Jean-Baptiste van Mour 011007.jpg|thumbнобай|III Ахметтің КорнелисФранция Калкоендіелшілігіне қабылас етуіберуі. Жан-Баптист ван Мур.
FileСурет:Hunting Party with the Sultan Jean- Baptiste vanVanmour Mour18th 007century.jpgJPG|thumbнобай|III Ахметтің Фрация елшілігіне ас беруіаңшылығы. Жан-Баптист ван Мур.
File:Hunting Party with the Sultan Jean Baptiste Vanmour 18th century.JPG|thumb|III Ахметтің аңшылығы. Жан-Баптист ван Мур.
</gallery>
 
Line 65 ⟶ 135:
| 131
| Каваноз Ахмет паша
| [[22 тамыз]] [[1703 жыл|1703]] — [[16 қараша]] [[1703 жыл|1703]]
| 3 ай
|-
| 132
| Дамат Хасан паша
| [[18 қараша]] [[1703 жыл|1703]] — [[28 қыркүйек]] [[1704 жыл|1704]]
| 10 ай
|-
| 133
| Қалайлыкөз Қажы Ахмет паша
| [[қазан]] [[1704 жыл|1704]] — [[25 желтоқсан]] [[1704 жыл|1704]]
| 2 ай
|-
| 134
| Балташы Мехмет паша
| [[25 желтоқсан]] [[1704 жыл|1704]] — [[3 мамыр]] [[1706 жыл|1706]]
| 21 жыл 5 ай
|-
| 135
| Дамат Шорлылы Әли паша
| [[3 мамыр]] [[1706 жыл|1706]] — [[15 маусым]] [[1710 жыл|1710]]
| 4 жыл 1 ай
|-
| 136
| Көпірлізада Дамат Нұман паша
| [[16 маусым]] [[1710 жыл|1710]] — [[17 тамыз]] [[1710 жыл|1710]]
| 2 ай
|-
| 137
| Балташы Мехмет паша
| [[18 тамыз]] [[1710 жыл|1710]] — [[20 қараша]] [[1711 жыл|1711]]
| 1 жыл 3 ай
|-
| 138
| Гүржі Аға Жүсіп паша
| [[20 қараша]] [[1711 жыл|1711]] — [[11 қараша]] [[1712 жыл|1712]]
| 1 жыл
|-
| 139
| Силахдар Сүлеймен паша
| [[12 қараша]] [[1712 жыл|1712]] — [[6 сәуір]] [[1713 жыл|1713]]
| 5 ай
|-
| 140
| Қожа Ибраһим паша
| [[6 сәуір]] [[1713 жыл|1713]] — [[7 сәуір]] [[1713 жыл|1713]]
| 1 күн
|-
| 141
| Силахдар Дамат паша
| [[27 сәуір]] [[1713 жыл|1713]] — [[5 тамыз]] [[1716 жыл|1716]]
| 3 жыл 4 ай
|-
| 142
| Қажы Халил паша
| [[21 тамыз]] [[1716 жыл|1716]] — [[қазан]] [[1717 жыл|1717]]
| 1 жыл 2 ай
|-
| 143
| Нышаншы Мехмет паша
| [[қазан]] [[1717 жыл|1717]] — [[9 мамыр]] [[1718 жыл|1718]]
| 7 ай
|-
| 144
| Наушаһарлы Дамат Ибраһим паша
| [[9 мамыр]] [[1718 жыл|1718]] — [[1 қазан]] [[1730 жыл|1730]]
| 12 жыл 6 ай
|}
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/III_Ахмет» бетінен алынған