Іле Алатауы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш clean up, replaced: Торайғыр (Тау) → Торайғыр (тау) using AWB
33-жол:
== Жер бедері ==
[[Сурет:Piktalgar.jpg|thumb|left|250px|Іле Алатауының ең биік жері - Талғар шыңы]]
[[Қаскелең (өзен)|Қаскелең]] мен Түрген өзендерінің аралығындағы орталық бөлігі биік. Мұнда гляциалдық-альпілік жер бедері – қырлы жалдар, сүйір шыңдар, қия жартастар, қарлар таралған. Бірқатар шыңдары 4500 – 5000 м биіктікке жетеді ([[Талғар шыңы|Талғар]] шыңы, 4973 м). Қазіргі мұздықтар да осында шоғырланған. [[Шілік (өзен)|Шілік]] және Кемін өзендерінің бастауында Іле Алатауы [[Күнгей Алатау]]ына жақындап, Шілік-Кемін тау түйінін құрайды. Орталық биік бөлігінен батыс және шығысқа қарай жота біртіндеп аласарады. Жотаның шығыс бөлігі ұзына бойғы аңғарлармен бір-біріне жарыса созылып кететін [[Бақай тауы|Бақай]], [[Сарытау (тау)|Сарытау]], [[Сөгеті (тау)|Сөгеті]], [[Бұғыты]], [[Торайғыр (Таутау)|Торайғыр]] тау тізбектеріне бөлшектелінеді. Батыста беті тегістеу келген [[Қастек жотасы|Қастек]], [[Кіндіктас]] аласа тауларына өтеді. Іле Алатауының оңтүстік беткейі тік және аз тілімделген. Солтүстік беткейі біршама көлбеу. Орта таулы өңірден төменде тау алдының адырлары айқын байқалады.
 
== Геологиялық құрылымы ==
41-жол:
[[File:Water pipe with Big Almaty Lake.jpg|170px|right|thumb|Үлкен Алматы көлі бар су құбыры]]
[[File:Big Almaty Lake, Trans-Ili Alatau, Tian Shan.jpg|270px|left|thumb|[[Үлкен Алматы көлі]], 2016]]
Климат жағдайлары биіктік белдеміне сәйкес. Шілденің орташа темпаратурасы тау етегіндегі аңғарларда 20 – 25<sup>°</sup>С-тан тау басында 0<sup>°</sup>С-қа дейін және онан да төмен түседі. Қаңтардың орташа температурасы етегінде –6 – 8<sup>°</sup>С. Температуралық инверсияға байланысты 1500 – 1600 м биіктікке дейін біршама жоғарылайды да одан әрі қайтадан төмендейді. Жылдық жауын-шашын тауалды өңірінде 500 – 600 мм-ден биік, таулы белдеуде 800 – 900 мм дейін. Іле Алатауыда жалпы ауданы 478 км<sup>2</sup> болатын 381 мұздық бар. Ең ірісі – [[Корженевский мұздығы]]ның ұзындығы 4,7 км. Өзендері [[Іле]] мен [[Шу (өзен)|Шу]]дың алабына жатады. Олардың суға молығуында мұздық пен қар суы негізгі орын алады. Табиғат белдеулері солт. беткейінде толық көрінеді. Шөлейт, қуаң дала, әр түрлі шөпті, бұталы, орманды-шалғынды дала, субальпі және альпі белдеулері айқын жіктелген. Тау бастарын мәңгі қар мен мұз басқан. Солтүстік бөктерінде – Алматы қаласы орналасқан. [[Кіші Алматы]] өзені аңғарында селге қарсы бөгет салынған. <ref>Қазақ Энциклопедиясы, 9 том</ref>
 
== Дереккөздер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Іле_Алатауы» бетінен алынған