{{Қорық аймақ | name =ЖАУЫН ҚҰРТЫ| image =Сурак.jpg|200px| caption =| location = [[Қазақстан]]| area = | established =| governing_body = | world_heritage_site =| website =}} '''ЖауынЖАУЫН құртыҚҰРТЫ''', [[шұбалшаң]] —– аз[[азқылтанды қылтандықұрт|азқылтанды құрттардың]] бірнеше тұқымдасын біріктіретін үлкен тобытоп. Бұлар — көпшілігіндекөбінде топырақ астында тіршілік ететін ірі құрттар. Тропиктерде[[Тропика|Тропиктік]] жерлерде кездесетін кейбір Ж.жауын қ-ныңқұртының ұз.ұзындығы 2,5 м-ге жетеді. Жаңбыр ұзақ жауып індері суға толып кеткенде, топырақ бетіне шығып жорғалап жүретіндіктен жауын құрты аталған. Бұлардың арасында жиі кездесетін нағыз Ж.[[жауын қ-ныңқұртының]] (Lumbrіcіdae) дене тұрқы 2 —– 3 см-ден 50 см-дейін, жуанд.жуандығы 1 мм-ден 220 см-ге дейін. Денесі 300-ге тарта сегменттен тұрады, әр сегментінде жорғалау кезінде тірек болатын шоқ-шоқ қылшықтар орналасады. Арнайы сезім мүшелері болмағанымен терісі сезгіш клеткаларға бай. Тері жамылғысы арқылы тыныс алады, [[қан айналу жүйесі]] —– тұйық, құрамында [[гемоглобин]] болғандықтан қаны қызыл түсті. [[Жүйке жүйесі]] [[жұтқыншақ]] үстіндегі ірі жүйке түйінінен және сегменттерінің бауыр жағында орналасқан жүйке тізбегінен тұрады. Денесінің үзіліп қалған бөліктерін қайта жетілдіру (регенерациялау) қабілеті жақсы дамыған. Бұлар —– [[гермафродиттер]]. Жұмыртқаларын топ-тобымен пілләға орап салады. Тіршілігі, негізінен, топырақ астында өтеді, топырақ бетіне тек түнде және жаңбырдан соң шығады. Әр түрлі органик.[[органикалық]] қалдықтармен қоректенеді, [[қым-қиғаш індер]] қазып топырақты қопсытады, газ алмасуын жақсартады, [[ас қорыту]] жолдарынан өткен топырақ сыртқа ұсақ құмалақ ([[капролиттер]]) түрінде шығарылып, топырақтың құрылымын органик.органикалық заттармен байытады. Органик.[[Органикалық қалдықтар|Органикалық қалдықтарға]] бай, [[ылғалды]], [[құнарлы]] жерлерде Ж.жауын қ-ныңқұртының саны 1 м2-де 300 данаға дейін жетеді. Көптеген жабайы және үй жануарларына қорек болады, кейбір түрлері шошқаның және үй құстарының [[паразиттер|паразиттерінің]] аралық иесі болып табылады. Ж.Жауын қ-ныңқұртының екі түрі: алтайлық алып [[эйзения]] (Eіsenіa magnіfіca) және жылан тәріздес [[аллолобофора]] [Allolobophora (PerelіaРerelіa) ophіomorpha] Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. «[[Санат:Ж]]Қызыл кітап|Қызыл [[Санат:Қазақ ұлттық энциклопедиясыкітабына]]» енгізілген.
