Абай жолы (роман): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
6-жол:
«Абай жолы» арқылы қазіргі [[қазақ прозасы]] күллі дүние жүзі әдеби классиканың шырқау шыңына шықты. Сөйтіп, 19 ғасырдың 40-50-жылдарын М. О. Әуезов туған әдебиетіміздің даму тарихында бұрын-соңды болып көрмеген ренессансқа айналдырды. Мұның өзі заңды да, өйткені ''«Абайдай» шығарма бұл тұсқа дейін қазақ әдебиетінде болған емес»''.<ref>Мүсірепов Ғ. Суреткер парызы. - А., 1970, 164- б.</ref> ''«Бұл да аз,''- деді француз жазушысы Луи Арагон,''- әлемнің басқа елдерінде де онымен тең түсетін шығарма табу қиын; бұл, менің ойымша, XX ғасырдағы ең үздік шығармалардың бірі»''. Ең талғампаз суреткерлердің аузымен айтылған осындай орасан биік бағаға «Абай жолы» қандай қасиеттері мен жетті? Бұл сұраққа жауап беру үшін [[эпопея]]ға тән негізгі ерекшеліктерді ескермей болмайды. Алдымен, тақырып туралы. Кешегі, яки тарихи тақырып: бүгінгі, яки қазіргі күн тақырыбы деп жүрміз. Бір тұста осылар жөнінде айтыс ашып, дауласып та көрдік. Бәрі шартты нәрсе! (Кеше, бүгін, ертең... [[Уақыт]] жалғастығында жік жоқ: таң атса, ертең бүгінге, бүгін кешеге айналады. Демек, кешесіз бүгін, бүгінсіз ертең жоқ). Сондай-ақ бүгінгі [[қазақ]] кім? Мұны тану үшін кешегі қазақты білу шарт. Тамыры жоқ ағаш, тарихы жоқ [[халық]] болмайды. [[Әуезов]] өзінің төрт том «Абай жолы» арқылы бүкіл дүние жүзіне, қала берді - өз отандастарына, керек десеңіз тіпті - қазақтардың өзіне қазақ дегеннің кім екенін танытты. Дәлірек айтқанда, қазақ халқының ұлылығын - оның өткен өмірін - [[тарих]]ын, тарихының түбірлі кезеңдерін, қазақ мінезі қалыптасқан трагикалық Һәм шығармашылық дәуірлерді ғажайып көркемдік күшпен жарқыратып, ашып, жан-жақты айқындап, терең түсіндіріп берді. Сондықтан да, «Абай жолын» оқыған Бенжамен Матип ''«қазақ неткен ғажайып халық»'' деп өзін-өзі ұмыта таңырқаса, Константин Федин ''«өзінің қалай қазақ боп кеткенін білмей қалған»''. Сондықтан да бүгінде Л. Н. Толстойды оқымай орысты, О. Бальзакты оқымай французды білдім деу қандай қиын болса, Әуезовті оқымай қазақты білдім деу сондай қиын.
==Тарихи маңызы==
Жазушы «Абай жолы» роман-эпопеясы арқылы Абай өмір сүрген дәуірдің сипатын, халық тағдырын, оның күресі мен ілгері ұмтылысын зор көркемдікпен ашты. Сол кездегі қазақ өмірінің шындығына жазушы дана ақынның көзімен, ой-санасымен және қырағы болжампаздығымен қарады.
Абай өміріне қатысты жазба деректердің жетімсіздігі де жазушыға қиындық туғызбай қойған жоқ. Абай заманының сан түрлі сырын, Абай төңірегіндегі тартыстарды, көшелі кісілердің сөздерін Мұхтарға жеткізген – даланың жезтаңдай қарттары еді. Бұл орайда Көкбайды, Қатпа, Баймағамбет, Әрхамды айтуға болады. Абай мінезін, сырларын жеткізген жары – Әйгерім. Романда сан алуан көркем ойлар, сарындар, кемел образдар бар.
Қазақ өміріндегі толып жатқан әдет-ғұрыптың ішінде міндетті түрде орындалатыны адамның шаңырақ көтеруіне қатысты салттар: құда түсу, қыз айттыру, ұрын бару, қыз ұзату, келін түсіру тойлары екені даусыз. «Абай жолы» эпопеясында осындай дәстүрлі ғұрыптардың бәрі де шебер суреттеледі. Мәселен, Құнанбай Қарқаралы дуанына аға сұлтан болып сайланғаннан кейін, оның Алшынбаймен достығы құдалыққа ұласқан еді. Атақты Қаздауысты Қазыбек бидің шөбересі Алшынбайдың Түсібінің қызы Ділдәні Құнанбай Абайға он жыл бұрын айттырып, қалыңмалына қыруар жылқы, түйе айдатқан болатын. Енді қыз, күйеу оң-солын танысымен Құнанбай баласын қайындатып, Абайды Алшынбай ауылына «ұрын бару» сапарына аттандыруға кіріседі.
==Қазақтың тұңғыш эпопеясы==
| |||