|
[[File:Nepal (orthographic projection).svg|190px|thumb| alt=A.| ''[[Жер шарындағы орны]]''.]]
{{Infobox Country or territory
[[File:Flag of Nepal.svg|190px|thumb| alt=A.| ''[[Непал туы]]''.]]
|native_name = नेपाल <br />''Nepāl''<br />नेपाल राज्य<br />नेपा:<ref>[[Nepal Bhasa]]</ref>)
[[File:Coat of arms of Nepal.svg|190px|thumb| alt=A.| ''[[Непал елтаңбасы]]''.]]
|common_name = Nepal
'''Непал''', Непал корольдігі – Оңт. Азиядағы Гималай тауының орталық бөлігіне орналасқан мемлекет. Жер аум. 147,2 мың км2. Халқы 21,4 млн. (2001). Негізгі тұрғындары – непалдықтар. Ресми тілі – непали. Халқының 86%-ы индуизм, қалғандары будда, ислам діндерін ұстанады. Астанасы – Катманду қаласы Әкімшілік жағынан 14 аймаққа бөлінеді. Конституция бойынша мемлекет басшысы – король. Жоғары заң шығарушы органы – 2 палаталы парламент (Өкілдер палатасы және Ұлттық ассамблея). Ұлттық мерекесі 28 желтоқсан (1945) – корольдің туған күні. Ақша бірлігі – непал рупиясы.
|image_flag = Flag of Nepal.svg
==Географиялық мәліметтер==
|image_coat = Coat of arms of Nepal.svg
[[File:Everest kalapatthar crop.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Эверест-әлемдегі ең биік шың.]]''.]]
|national_motto = जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरीयसी <small>([[Sanskrit]])<br />"Mother and motherland are dearer than the heavens"</small>
Непал жері таулы келеді. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 2 қатар тау жотасы созылып жатыр, аралықтарында үлкен аңғарлар мен қазаншұңқырлар бар. Н-дың солт. және шығыс шекараларында әлемдегі ең биік шыңдар Джомолунгма (Эверест, 8848 м) және Канченджанга (8585 м) тұр. Климаты негізінен субэкваторлық, муссондық, биіктік белдеулерде – таулық. Оңт-те шілдедегі орташа темп-ра 30ӘС, таулы аймақтарда –0 – 20ӘС; қаңтарда 15ӘС, таулы өңірлерде –0 – 10ӘС-қа дейін жетеді. Жылдық жауын-шашын мөлш. 2000 мм, қазаншұңқырларда 1500 мм. Өзендерінің (Ганг алабы) ағыны қатты, су құламалары көп. Ірі өзендері: Карнали, Гандак, Коси, Багхмати. Гималай етектері мен тау беткейлерінде муссондық қалың орман өскен. Ылғалды жерін батпақты өңір мен джунгли алып жатыр. Тау беткейлерінде мәңгі жасыл жалпақ жапырақты орман және одан жоғары белдеулерде қылқан жапырақты орман қалыптасқан.
|national_anthem = ''[[Sayaun Thunga Phool Ka]]''[[Таспа:National_Anthem_Of_Nepal.OGG]]
==Тарихы==
|image_map = LocationNepal.svg
Ежелгі заманда Үнді-Ганг жазықтығымен іргелес жатқан ну ормандарды видех, шакья, малла, личхав тайпалары мекендеді. Б.з. бас кезінде Непал алқабында (Катманду алқабы) Невар мемлекеті пайда болды. Ол 8 ғ-да ұсақ ұлыстарға бөлінді. 13 ғ-да Малл әулеті елді қайта біріктірді. 15 ғ-да бұл мемлекет те бөлшектеніп, Карнали өзеннің алабында 22 князьдік (Джумла, Джаджаркот, тағы басқа) және Гандок өз. алабында 24 князьдік (Палпа, Танахун, тағы басқа) өмір сүрді. Дегенмен 1769 ж. қазіргі билеуші король әулетінің негізін қалаушы Притхви Нараян Шах бытыраңқы князьдіктерді қайта біріктірді. 1814 – 15 ж. ағылшындармен соғыста Непал бірқатар жерінен айырылды. 1846 ж. ағылшындардың көмегіне сүйенген рана әулеті билікке келді. 1951 жылғы төңкеріс нәтижесінде Рана әулеті билікті бұрынғы король әулетіне беруге мәжбүр болды. 1960 – 80 ж. елде король әулетінің шексіз билігі орнады. Бірақ экономика жағынан артта қалған Непал үкіметі сыртқы күштердің және ел ішіндегі бұқаралық қозғалыстардың қысымымен 1990 ж. саяси реформалар жүргізуге мәжбүр болып, жаңа конституция қабылдады.
|official_languages = [[Nepali language|Nepali]]
==Шаруашылығы==
|demonym = Nepali
Непал – аграрлы ел. Негізгі ауыл шаруашылық дақылдары – күріш, бидай, жүгері, картоп, шай, темекі, мақта. Мал шаруашылығы елдің солтүстік бөлігінде басым дамыған. Өнеркәсібінде ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу басты орын алады. Туризм мен альпинизм дамыған. Экспортқа кілемдер, қарақұмық, қағаз-мақта бұйымдары, майлы дақылдар мен тері шикізаттарын шығарып, сырттан мұнай өнімдерін, машина, құрал-жабдықтар, тұтыну тауарларын алады. Негізгі сауда серіктестері: Тайланд, Үндістан, Германия, Қытай. <ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]] , 7 том 2 бөлім</ref>
|capital = [[Kathmandu]]
==Сілтемелер==
|latd=27 |latm=42 |latNS=N |longd=85 |longm=19 |longEW=E
*[[Непалдықтар]]
|largest_city = capital
*[[Малазия]]
|government_type = [[Interim government]]
*[[Эверест]]
|leader_title1 = [[Nepalese monarchy|King]]
*[[Катманду]]
|leader_name1 = [[Gyanendra]]<sup>1</sup>
==Пайдаланған Әдебиет==
|leader_title2 = Interim<br />Head of State
<references/>
|leader_name2 = <br />[[Girija Prasad Koirala]]
|leader_title3 = [[List of Prime Ministers of Nepal|Prime Minister]]
|leader_name3 = [[Girija Prasad Koirala]]
|area = 147,181
|areami² = 56,827 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|area_rank = 93rd
|area_magnitude = 1 E10
|percent_water = 2.8
|population_estimate = 27,133,000
|population_estimate_year = July 2005
|population_estimate_rank = 40th
|population_census = 23,151,423
|population_census_year = 2002
|population_density = 184
|population_densitymi² = 477 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density_rank = 56th
|GDP_PPP_year = 2005
|GDP_PPP = $41.6 billion <!--IMF-->
|GDP_PPP_rank = 87th
|GDP_nominal_year = 2005
|GDP_nomiman = $7.994
|GDP_nominal_rank = 117th
|GDP_PPP_per_capita = $1,675
|GDP_PPP_per_capita_rank = 153rd
|HDI_year = 2003
|HDI = 0.526
|HDI_rank = 136th
|HDI_category = <font color="#ffcc00">medium</font>
|Gini = 47.2
|Gini_year = 2003–04
|Gini_category = <font color="#e0584e">high</font>
|FSI = 93.6 {{decrease}} 1.8
|FSI_year = 2007
|FSI_rank = 21st
|FSI_category = <font color="#FF0000">Alert</font>
|sovereignty_type = [[Unification of Nepal|Unification]]
|sovereignty_note = [[Желтоқсанның 21]] [[1768]]
|currency = [[Nepalese Rupee|Rupee]]
|currency_code = NRs.
|time_zone = [[Nepali Time|NPT]]
|utc_offset = +5:45
|time_zone_DST = not observed
|utc_offset_DST = +5:45
|cctld = [[.np]]
|calling_code = 977
|footnote1 = The monarch's constitutional role as Head of State has been transferred to the Prime Minister until the Constituent Assembly (to be elected in November 2007 - as of May 31, 2007) decides on the monarchy's fate [http://www.irna.ir/en/news/view/menu-234/0612166773190604.htm].
}}
{{stub}}
{{Nepal-related topics|state=uncollapsed}}
{{wikify}}
{{Template group
[[Санат:Азия елдері]]
|title = Geographic locale
[[Санат:Мемлекеттер]]
|list =
{{Countries of Asia}}
{{Countries of South Asia}}
}}
{{Template group
|title = International membership
|list =
{{South Asian Association for Regional Cooperation (SAARC)}}
{{WTO}}
}}
{{Template:Countries_of_the_Indosphere}}
<!--Categories-->
<!--Other languages-->
[[Санат:Мұхитпен шектеспейтін елдер]]
[[ace:Nepal]]
[[af:Nepal]]
[[als:Nepal]]
[[am:ኔፓል]]
[[an:Nepal]]
[[ar:نيبال]]
[[arz:نيبال]]
[[as:নেপাল]]
[[ast:Nepal]]
[[az:Nepal]]
[[bat-smg:Nepals]]
[[bcl:Nepal]]
[[be:Непал]]
[[be-x-old:Нэпал]]
[[bg:Непал]]
[[bh:नेपाल]]
[[bjn:Nepal]]
[[bn:নেপাল]]
[[bo:བལ་ཡུལ།]]
[[bpy:নেপাল]]
[[br:Nepal]]
[[bs:Nepal]]
[[ca:Nepal]]
[[ceb:Nepal]]
[[ckb:نیپال]]
[[crh:Nepal]]
[[cs:Nepál]]
[[csb:Nepal]]
[[cv:Непал]]
[[cy:Nepal]]
[[da:Nepal]]
[[de:Nepal]]
[[diq:Nepal]]
[[dv:ނޭޕާލް]]
[[dz:བལ་ཡུལ་]]
[[el:Νεπάλ]]
[[en:Nepal]]
[[eo:Nepalo]]
[[es:Nepal]]
[[et:Nepal]]
[[eu:Nepal]]
[[ext:Nepal]]
[[fa:نپال]]
[[fi:Nepal]]
[[fiu-vro:Nepal]]
[[fo:Nepal]]
[[fr:Népal]]
[[frp:Nèpal]]
[[fy:Nepal]]
[[ga:Neipeal]]
[[gag:Nepal]]
[[gd:Neapàl]]
[[gl:Nepal - नेपाल]]
[[gu:નેપાળ]]
[[gv:Nepaal]]
[[hak:Nì-pok]]
[[haw:Nepala]]
[[he:נפאל]]
[[hi:नेपाल]]
[[hif:Nepal]]
[[hr:Nepal]]
[[hsb:Nepal]]
[[ht:Nepal]]
[[hu:Nepál]]
[[hy:Նեպալ]]
[[ia:Nepal]]
[[id:Nepal]]
[[ie:Nepal]]
[[ilo:Nepal]]
[[io:Nepal]]
[[is:Nepal]]
[[it:Nepal]]
[[ja:ネパール]]
[[jbo:nepal]]
[[jv:Nepal]]
[[ka:ნეპალი]]
[[kl:Nepal]]
[[kn:ನೇಪಾಳ]]
[[ko:네팔]]
[[krc:Непал]]
[[ks:नेपाल]]
[[ku:Nepal]]
[[kv:Непал]]
[[kw:Nepal]]
[[ky:Непал]]
[[la:Nepalia]]
[[lb:Nepal]]
[[lg:Nepal]]
[[li:Nepal]]
[[lij:Nepal]]
[[lmo:Nepal]]
[[ln:Nepáli]]
[[lt:Nepalas]]
[[lv:Nepāla]]
[[mg:Nepal]]
[[mk:Непал]]
[[ml:നേപ്പാള്]]
[[mn:Балба]]
[[mr:नेपाळ]]
[[ms:Nepal]]
[[my:နီပေါနိုင်ငံ]]
[[mzn:نپال]]
[[na:Nepal]]
[[nah:Nepal]]
[[nap:Nepal]]
[[nds:Nepal]]
[[ne:नेपाल]]
[[new:नेपाः]]
[[nl:Nepal]]
[[nn:Nepal]]
[[no:Nepal]]
[[nov:Nepal]]
[[nv:Dziłgaiitsoh Honeezkʼazii Bikéyah]]
[[oc:Nepal]]
[[or:ନେପାଳ]]
[[os:Непал]]
[[pa:ਨੇਪਾਲ]]
[[pam:Nepal]]
[[pap:Nepal]]
[[pi:नेपाल]]
[[pih:Nepal]]
[[pl:Nepal]]
[[pms:Nepal]]
[[pnb:نیپال]]
[[ps:نيپال]]
[[pt:Nepal]]
[[qu:Nipal]]
[[rmy:नेपाल]]
[[ro:Nepal]]
[[ru:Непал]]
[[rw:Nepali]]
[[sa:नेपालम्]]
[[sah:Непал]]
[[scn:Nepal]]
[[sco:Nepal]]
[[sd:نيپال]]
[[se:Nepal]]
[[sh:Nepal]]
[[si:නේපාලය]]
[[simple:Nepal]]
[[sk:Nepál]]
[[sl:Nepal]]
[[so:Nebal]]
[[sq:Nepali]]
[[sr:Непал]]
[[ss:INephali]]
[[su:Nepal]]
[[sv:Nepal]]
[[sw:Nepal]]
[[szl:Nepal]]
[[ta:நேபாளம்]]
[[te:నేపాల్]]
[[tg:Непал]]
[[th:ประเทศเนปาล]]
[[tl:Nepal]]
[[tr:Nepal]]
[[tt:Непал]]
[[udm:Непал]]
[[ug:نېپال]]
[[uk:Непал]]
[[ur:نیپال]]
[[uz:Nepal]]
[[vec:Nèpal]]
[[vi:Nepal]]
[[vo:Nepalän]]
[[war:Nepal]]
[[wo:Nepaal]]
[[wuu:尼泊尔]]
[[xal:Балвудин Улсин Ниицәтә Орн]]
[[yi:נעפאל]]
[[yo:Nepal]]
[[zh:尼泊尔]]
[[zh-min-nan:Nepal]]
[[zh-yue:尼泊爾]]
| 