Қаратау: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш r2.6.4) (Боттың түзеткені: ru:Каратау (город) |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Қаратау''' - [[Тянь-Шань|Тянь-Шаньның]] солтүстік-батысындағы таулы жота. Талас [[Алатау|Алатауынан]] басталып, солтүстік-батыс бағытқа қарай 420 км-ге созылып, бірте-бірте аласарып, [[Сарысу]] мен [[Шу]] сағасындағы жазыққа ұласады. Биік жері [[Бессаз тауы]] (2175 м) Қызылорда облысындағы ([[Жаңақорған]], [[Шиелі]] аудандары) биік жері – [[Бесарық]] өзенінің бастау алатын жері (1419 м.) Жота қатарласа жатқан Кіші Қаратау Және Оңтүстік-батыс Қаратау жоталарынан тұрады. Бұларды бір-бірінен тауаралық ойыстар бөліп жатыр. Шығыс Қаратау не Кіші Қаратау протерезойдың тақтатас пен құмтастарынан, оңтүстік-батыс Қаратау карбонның әктас, құмтас, конгломераттарынан және девонның жанартау текті жыныстарынан түзілген. Тау үсті тегістеу, жазық, беткейлері үлкенді-кішілі шатқалды, тік жартасты болып келеді. Облыс аумағына қарасты солтүстік-батыс Қаратауда Күрден (810 м), Рең (1045 м т.б.) асулар орналасқан. Қаратаудың оңтүстік-батысын Сырдария, солтүстік-шығысын Талас өзендері алаптары алып жатыр. Жота өз төңірегіндегі аймақтың ауа райына, жауын-шашын мөлшеріне үлкен әсер етеді. Қаңтардың орташа температурасы – 10<sup>0</sup>С, бірақ оңтүстік-батыс беткейінен соғатын жылы ауаның әсерінен солтүстік-шығыс пен оңтүстік-батыс беткейі температурасының айырмашылығы 4 – 6<sup>0</sup>С, жылдық жауын-шашын мөлшері оңтүстік-батыс беткейінде солтүстік-шығыс беткейінен 150 – 300 мм артық. Жауын-шашын мөлшері бөктерінде 200 – 400, тауда 400 – 600 мм. Қаратау етегінен облыс аумағында Шолақ, Арыстанды, Жиделі, Ақұйық (Ақойық), Бесарық, т.б. өзендер бастау алады. Беткейлерінің топырағы қызғылт, қара қоңыр келеді. Тау қойнауларында, беткейлерінде селеу, көде, боз, жазық сайлы-жыралы етегінде баялыш, жусан, өзен бойында тоғай өседі. Қазақстанның басқа өңірінен әлі табылмаған, тамырында 35 – 40% каучук болатын тау сағызы Қаратауда ғана кездеседі. Аң-құстардан таутеке, борсық, түлкі, қарсақ, түрлі тышқан, саршұнақ т.б. мекендейді. Қаратау өңірде жерасты суларының қоры мол. Қаратау өңірі полиметалл өнеркәсібінің маңызды ауданы.
{{Cities of Kazakhstan}}
13-жол:
[[ru:Каратау (город)]]
[[uk:Каратау (місто)]]
==Пайдаланылған әдебиеттер==
Қазақ энциклопедиясы
{{stub}}
{{wikify}}
| |||