Хром: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Removing Link GA template (handled by wikidata)
Өңдеу түйіні жоқ
2-жол:
 
[[Сурет:Chromium_crystals_and_1cm3_cube.jpg|thumb|right|200px|Қатты металл түрі]]
'''Хром''' ({{lang-la|Chromіum}}), '''Cr''' — элементтердің периодтық жүйесінің VҚ тобындағы химиялық элемент, а.атомдық н.номері 24, а.атомдық м.массасы 51,996. Тұрақты төрт изотобы 50Cr(4,31%), 52Cr (83,76%), 53Cr (9,55%), 54Cr (2,38%) бар. Олардың ішіндегі маңыздысы жасанды жолмен алынған радиоактивті изотопы 51Cr (T1T<sub>1/2</sub> = 27,8 күн ).

Хромды 1797 ж.жылы француз химигі Л.Н. [[Луи-Николя Воклен]] (фр. Louis-Nicolas Vauquelin; 1763 — 1829) [[крокоит]] минералының құрамынан ашқан.

Хром кең тараған элемент. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері. 2*10–3 2•10<sup>–3</sup>%.

Өнеркәсіптік маңызды минералы — [[хромит]], оның бай кендері [[Солтүстік ОралдаОрал]]да, [[Кавказ]] сыртында, [[Батыс ҚазақстандаҚазақстан]]да кездеседі. Батыс Қазақстандағы кені Ақтөбедегі[[Ақтөбе]]дегі хром қосылыстары заты мен ферроерітінді затын хроммен қамтамасыз етеді. Оның ішінде [[Хромтау]] қаласындағы (Дөң кең байыту комбинаты) Қазақстанға ең үлкен мөлшерде хромды қамтамасыз етеді. Хром — ақ, сұр түсті, қатты, ауыр балқитын металл, балқу t 1910C1910°C, қайнау t 2480C2480°C тығызд. 7,14 грамм/куб сантиметр. Қалыпты температурада фтормен, 600С600°С-тан жоғары температурада галогендермен, күкіртпен, азотпен, көміртекпен, кремниймен, т.б. көптеген металдармен әрекеттеседі. Оттекпен өте жоғары температурада әрекеттесіп Cr2O3 тотығын түзеді, оның гидрототығы [Cr (OH)3]— амфотерлі. Cульфидтері суда гидролизденеді. Сутекпен әрекеттесуге бейім емес, бірақ оны өзіне сіңіріп алады. Тотығу дәрежелері +1, +3, +6, кейде +1, +4, +6. Қосылыстары күшті тотықсыздандырғыш, тотығу дәрежесі +6 болатын қосылыстары (хром ангридриді CrO3, хроматтар) тотықтырғыш. Сұйық қышқылдардан сутекті ығыстырады. Хром кешенді қосылыстар түзуге бейім. Ол құрамда оттек бар қышқылдармен әрекеттесіп нитрат Cr(NO3)39H2O, сульфат Cr2(SO4)318Н2О тұздарын түзеді. Хром қолданылуына қарай таза күйінде немесе темірмен қорытпасы — феррохром түрінде (құрамында 60 — 85% Cr) өндіріледі. Оны хром кентастарын тікелей тотықсыздандыру арқылы алады. Таза хром өзінің тотығын Cr2O3 алюминотерм. әдіспен, сондай-ақ кейбір тұздарын электролиздеу арқылы алынады. Тотығу дәрежесі +3 болатын хром көптеген тұздар, ашудастар түзеді. Хром-калий ашудасы былғары илеуде, мата өнеркәсібінде, кино пленкасын жасауда қолданады. Хром металдан жасалған бұйымдардың бетін хромдау үшін пайдаланылады. Құрамында хром бар болат таттанбайды, қажалмайды және үйкеліс пен қызуға төзімді келеді.
<ref>“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том </ref>
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Хром» бетінен алынған