Латын әліпбиі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш Oerken1972 (т) өңдемелерінен Nurkhan соңғы нұсқасына қайтарды
2-жол:
'''Латын әліпбиі''', әлемде кеңінен қолданылады<ref name="source1">Дирингер Д., Алфавит, М., 1963</ref><ref name="source2">Добиаш-Рождественская О.А., История письма в средние века, М.—Л., 1963.</ref>. Б.з.б. 7 ғасырдада [[Рим]]де [[грек]] және [[этрус әліпбиі]]нің тармағы ретінде пайда болып, б.з. 1 ғасырында қалыптасты. Жазу оңнан солға немесе солдан оңға қарай (''брустрофедон бойынша'') жазылып, бағыты әрдайым алмасып отырған. Б.з.б. 4 ғасырдан бастап жазу тек солдан оңға қарай жазылды, алғаш 20 [[әріп]] болды. Әліпбиге б.з.б. 230-жылдары ''G'', ''Y'' және ''Z''әріптері енген, соңғы екеуі грек тілінен кірген сөздер үшін алынған, ал ''J'', ''U'', ''W'' әріптерінің қолданылуы қайта өркендеу дәуіріне жатады. Орта ғасырда Латын әліпбиі [[Еуропа]]ға тарады, [[Африка]], [[Америка]] және [[Азия]] халықтары пайдаланды. Латын сөздерін оқуға негізделген әріп таңбалары қалыптасты. Қазіргі латын әліпбиінде 25 әріп бар. Дауысты дыбыстар созылыңқы және қысқа айтылады, осыған байланысты сөздердің мағынасы өзгереді: līber — тәуелсіз, liber — кітап. Латын әліпбиінде алты [[монофтонг]] (''жалаң дауысты'') — ''а, е, і, о, u, у,'' сондай-ақ екі [[дифтонг]] (''қос дауысты'') — ''аu, еu'' бар. Үш диграф (қос таңбалы) -- ''ae, oe, ue'' бар. [[Дауысты дыбыстар]]дың санына, орналасу тәртібіне байланысты сөзге екпін түседі, буындар да осы негізде жабық (''дауыссызға бітсе'') және ашық (''дауыстыға немесе дифтонгқа аяқталса'') болып бөлінеді.
 
== ҚазақшаҚазақтың өлшемді латын әліпбиі ==
{| class='standard' style='text-align: center;'
| colspan=6 | '''Негізгі таңбалар'''
185-жол:
 
Barliq adamdar t`wmisinan azat jaene qadr-qasyeti men quqiqtari tenh bolip duenyege keledi. Adamdarxa aqil-parasat, ar-ojdan berilgen, sondiqtan olar br-brimen tuwistiq, bawirmaldiq qarim-qatinas jasawlari tyis.
 
 
BALALIQ CAQ
 
Sultanmakhmut Torayxrov
 
BALALIQ KUEN
 
Balaliq, senen artiq kuenim bar ma,
 
Bala kuende boyimda minim bar ma?
 
Baerine jetem deymin, alam deymin,
 
Jas qyalda toqtalip, ti`nim bar ma?
 
Balaxa tenh koeriner bay men kedey,
 
Sueyedi jaqsi, jaman, nadan demey.
 
Kuena, sumdiq degendi ol bilmeydi,
 
Ayrmasz er, aeyel — baeri brdey.
 
Jaqin-alis dep bilmes alalawdi,
 
Aqqa jawip jalani qaralawdi.
 
Oemr, oelim ne naerse ujmaq, dozaq,
 
Bilmeydi baq, kuendew men tabalawdi.
 
Qayxi, qziq ne naerse, daemin bilmes,
 
Bayliq, baqit degendi koezine ilmes.
 
Jaqsi, jaman soezderdinh parqin ayrip,
 
Ne desenh de tanhdanip, qulaq tuermes.
 
Crkin-ay, balaliq kuen, oetesinh-aw,
 
Artinha qayrilmay-aq ketesinh-aw.
 
Jigittikti kaerilik quwip jetip,
 
Ajal-daxi, kecikpey jetesinh-aw.
 
Qziqti, taetti oemr, bitesinh-aw,
 
Aldinan ajal tosip, kuetesinh-aw:
 
Tuwxanda qziqtaxan janha jandi,
 
Tuwmaxanday bir kuen oetesinh-aw.
 
1910
 
 
== Дереккөздер==