Есугей баһадүр: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Есугэй-баатур''' ({{lang-mn|Есүхэй баатар}}) — моңғол тайпасының батыры және дүйім моңғолдың әйгілі билеушісі болған<ref>{{cite web|author=Fleischer C.|url=http://www.iranica.com/articles/bahador-a-turco-mongol-honorific-title-attached-to-a-personal-name-signifying-hero-valiant-warrior|title=Bahādor|work=[[Encyclopædia Iranica]]|datepublishing=1988-12-15|accessdate=2010-11-22|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/65oo7Zvx3|archivedate=2012-02-29}}</ref>. Ол 12-ғасырда өмір сүрген, туған жылы белгісіз. Есугей ресми түрде хан болып сайланбады. Тек оның ұлы Темучин (Шыңғыс хан) ғана Хотолдан кейінгі маңғолдардың төртінші ханы танылып, реси түрде таққа отырды. Өзінің жаужүректілігімен көзге түскен Есугей ұлы темучин туар кезде, татардың Темучин және Қарабұқа деген батырлардың қолына түседі. Бір кезде маңғол ханы Әмбағанды қолға түсіріп, Қытай ханына берген осы екі батыр шыққан татар тайпалары болатын. Есугей татардың сондай атақты батыры Темучинің өзі тұтқын етіп әкелген сәтте туылғандықтан, әйелі Жошыгүл бегіммен ақылдасып, ұлына ырымдап Темучин деп ат қойып, темір бесікке бөлеген. 1170 жылы қидандармен болған шайқаста Есугейдің даңқы артып, керейт Тұғырыл қағанға көмегі үшін беделі өсе түсті. ЕсугейЕнді есжасы жиыптоғызға ержетекелген бастағанТемучинге 9қалыңдық жасартабуға ұлынакөшеді. Өзара қыз айттырып,алысу онықалыпты нағашыдәстүрге жұртындағы Дай шешенге табыстайдыайналған. ӨзіОл елге қайтыптанысқан, жолдабіліскен келінМеркіт түсіріпжұртына тойсапар жасаған татарларға кезігедішегеді. ЕсугейдіЖолай көргенДай-ноянға татарларжолығып атақалады. жауымыздыңСосын өзісонда келді депқалып, қастандықДаян-ноян ойлайды.Есугейді Соданқонақ Есугейболып, асқақұдаласқан отырғандасапарынан дәмгеқайтар ужолда, қосыпШекшердің береді.Сары Қапыдадаласында утойлап ішкенжатқан Есугейтатарлардың жолүстінен бойытүсуі ауырып,неғайбыл. үш күн жүріп, үйіне әзер жетеді.Татар Келетайпасының аттанұйытқы құлағанмекені ол:- МеніңҰлы ішімДаланың өртеніпшығыс барадыбөлігі. ҚасымаЕсугейдің келіңдер!-оң дегенде,қатпалға қоңқотандыққиыс Шырқаныңбұрылуы ұлымүмкін Мұңлық жақын келедіемес. ЕсугейШөліркеуі оныде өзінеболмаған тартыпжайт, әлсіз үнмен:- Бауырым Мұңлық, менің сөзіме құлақ сал! Ұлым Темучинді Дай шешендерге қалдырғанмынсылтау. ЖолдаОл татарғазаманда жолығып,кісінің шөлдегенсусын соңқұйылған асынжан іштім.торсығы Енді міне көріп отырсын, у қосып беріптіболған. ТатарлардаРәшид-әд-Дин кеткентатар кегімшежіресінде бар.Есугей Сағанөліміне жесіртатарлардың жеңгеңсебепкер менболғаны жетім болған балаларымды аманат етемінайтылмаған. ҰлымдыДемек, жылдамЕсугей елге әкел,-деп,батыр оөз дүниегеажалымен жүріпдүние кетедісалған.