Түркішілдік

Турікшілдік – түркі халықтарын бірлікке, өзара байланыстарын нығайтуға үндейтін қоғамдық-саяси ағым. 19 ғ-дың соңына қарай қарқын алды. Сол тарихи кезеңде Турікшілдік-ті насихаттаушылардың көш басында И.Гаспринский тұрды. Ол Турікшілдік-і “Тілде, пікірде, істе – бірлік” деген ұранмен шығарған өзінің “Тәржіман” газеті арқылы насихаттады. Турікшілдік-ті Түркияда насихаттауда Ю.Акчурин белсенділік танытты. 20 ғ-дың басында Ресей империясының қол астында отарлық езгінің тауқыметін тартқан түркі халықтарының азаттық қозғалысының өрбуіне Турікшілдік елеулі дәрежеде ықпал етті. Бірінші орыс революциясы кезінде негізінен түркі халықтарының өкілдері қатысқан бүкілресейлік мұсылман съезі 3 рет өткізіліп, түркі халықтарының мүддесін қорғау мақсатында “Ресей мұсылмандары одағы” атты партия құрылды. Ә.Топчибашев, А.Ибрагимов, С.Мақсұдов секілді қайраткерлер Турікшілдік-тің ықпалымен түркі халықтарының мүддесін қорғау жолындағы әрекеттерін күшейтті. Уақытша үкімет жағдайында түркі халықтарының саяси әрекеттерін үйлестіріп отыру мақсатында Бүкілресейлік мұсылмандар кеңесі ұйымдастырылды. Кеңестік билік орнағаннан кейін Турікшілдік реакциялық пиғылдағы ағым ретінде бағаланып, оны насихаттауға қатысы бар деген азаматтар ашық қуғындалды. Көрнекті татар қайраткері М.Сұлтанғалиев осындай қуғындаудың құрбаны болды. Сол кезде Түркияда Турікшілдік-ті насихаттаушы тұлға ретінде Зия Гөкалп танылды.

Сілтемелер

"Қазақ Энциклопедиясы" 9 том