Беларусь: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
TohaomgBot (талқылау | үлесі) ш Заменено растровое изображение на изображение в формате SVG. |
→Тарихы: wikify |
||
114-жол:
* ІХ ғасырда жергілікті тайпалар соларға сіңісіп кетеді. Осы кездерде славяндардың 3 ірі тайпа бірлестігі қалыптасады: Полесье мен Орталық өңірде дреговичтер, [[Сож өзені]] алабына радимичтер, [[Батыс Двина]] бойы мен Днепрдің жоғарғы жағына [[кривичтер]] қоныстанған. ІХ ғасырда [[Киев Русі]]нің құрылуына байланысты Беларусь жері бірте-бірте соның құрамына енеді.
* ІХ-ХІ ғасырларда егіншілік кең тарап, [[мал шаруашылығы]] дамыды, [[қолөнер]] кәсібі өркендеді. Киев Русінің ыдырауы салдарынан бірнеше ұсақ князьдіктер пайда болды. Оларды ХІІІ ғасырдың 2-жартысында [[Ұлы Литва]] князьдігі түгелдей қосып алады.
* ХІV ғасырдың аяқ кезінен бастап кейбір қалалар (Брест, Гродно, [[Минск]], [[Могилев]]) өзін-өзі билеу құқын алады. Беларусь көпестері Ресей мен Батыс Еуропа арасында зор көлемде делдалдық сауда жүргізе бастады. ХІV ғасырдың аяғында [[Тевтон ордені]] шабуылы күшейгендіктен, 1385 жылы Польша мен Литва арасында Крево униясы жасалынды. Орден әскері талқандалғаннан кейін (қара [[Грюнвальд шайқасы]]) 1413 жылы [[поляктар]] мен [[литвандар]] арасында жаңа уния (Городельск) жасалынады. Бұл келісім бойынша Ұлы Литва князьдігінің дербестігі сақталады, бірақ поляк королі оның үстінен қарайтын болады. Литва князьдігінің Ливон соғысында (1558-1583) Ресейден соққы алуы оны Польшамен бірігуге мәжбүр етті.
* 1569 жылы Люблин униясы бойынша Ұлы Литва князьдігі мен Польша корольдігі бірігіп, [[Речь Посполитая]] мемлекетін құрды. Осы кезден мектептер мен шіркеулерде поляк тілі беларусь тілін ығыстырып, котолик діні енгізіле бастады.
* 1648 жылы басталған Украинадағы ұлт-азаттық қозғалыс Беларусьті де қамтыды.
* ХVІІІ ғасырдан бастап поляктарға қарсы ұлт-азаттық қозғалыс онан әрі күшейіп кетеді. Речь Посполитаяны үш рет бөлісудің нәтижесінде (1772, 1793, 1795) Беларусь жерлері Ресейге өтті. ХІХ ғасырдан бастап Беларусьтің экономикалық дамуы тездетілді. Теміржолдар салынып, зауыт, фабрикалар көбейді. [[Бірінші дүниежүзілік соғыс|І дүниежүзілік соғыс]] (1914-18) кезінде Беларусь жерінде соғыс қимылдары болып, бүліншілікке ұшырады.
* 1917 жылы Ақпан төңкерісінен кейін 1917 жылы шілдеде құрылған Белорус радасы тәуелсіз мемлекет болу жолында күрес жүргізеді.
Олар 1918 жылы ақпанның 19-ынан 20-сына қараған түні [[Польша|Поляк]] легиондары корпусымен бірігіп, Минск қаласын басып алады да, Беларусь Халық Республикасын құрады. 1919 жылы қаңтарда бұл үкіметті [[Қызыл Армия]] жасақтары құлатты. Оның орнына 1919 жылы 1 қаңтарда [[Белорус Кеңестік Социалистік Республикасы|Белоруссия Кеңестік Социалистік Республикасы]] (БКСР) құрылып, 1922 жылы 30 желтоқсанда [[КСРО]] құрамына енеді. [[Молотов-Риббентроп пакты|Молотов — Рибентроп келісімі]] бойынша 1939 жылы қараша айында БКСР Батыс Белоруссиямен қосылып, аумағы ұлғаяды.
[[Сурет:BrestFortress7.JPG|left|thumb| alt=A.| ''[[Брест қамалы]]''.]]
[[Екінші дүниежүзілік соғыс|ІІ дүниежүзілік соғыс]] кезінде Беларусь жері тағы да неміс әскерлерінің қоластында қалып, зор ауыртпалықтарға ұшырады. Соғыстан кейін қираған шаруашылықты қалпына келтіру жұмыстары жүргізіледі, өнеркәсіптің жаңа салалары (автомобиль, кеме, трактор жасау, т.б.) құрылады. Экономикасы дамиды. Ауылшаруашылығы өнімдері де артты. Ағаш өңдейтін, қағаз жасайтын кәсіпорындар ашылды.
* 1990 жылы Беларусь Жоғарғы Кеңесі елдің тәуелсіздігін жариялады.
* 1991 жылы 8 желтоқсандағы [[Беловежск келісімі|Беловеж келісімінен]] кейін Кеңес Одағы таратылып, Беларусь толық тәуелсіздік алды.
* 1994 жылы 10 шілдеде алғашқы президенті болып [[Александр Григорьевич Лукашенко|А.Г. Лукашенко]] сайланады. Беларусь Қазақстан тәуелсіздігін 1991 жылы таныды. Екі ел арасында экономикалық, кедендік және мәдени келісімдер жасалынып, достық қарым-қатынас орнаған. Беларусь Кеден одағына, [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ-на]], [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД-ға]] мүше. Ресей Федерациясымен Беларусь арасында қол қойылған (1999, желтоқсан) шартқа сәйкес жаңа одақтық келісім жасалынды. Беларусьта ''химия өнеркәсібі, [[автомобиль]] және [[трактор]] жасау, қорғаныс өнеркәсіп кешендері, электр бұйымдарын шығару, ет-сүт, ауылшаруашылығы'' және т.б. өндіріс салалары дамыған. Республикада ''[[
* XX ғасырдың 90-жылдары ел экономикасы дағдарысқа ұшырап, жалпы ішкі өнім 10 жыл ішінде 12%-ке төмендеп кетті. Экономикалық құрылымындағы мемлекеттік емес салалардың үлесі экономикада 34%, (1998), ал шеттен тартылған инвестиция мөлшері 6,5% (1997). Негізінен Кеден одағы елдеріне (Ресей, [[Қазақстан]], [[Қырғызстан]], [[Тәжікстан]]) жүк тасушы автомобильдер, тракторлар, тоңазытқыштар, кір жуатын машиналар және т.б. электр бұйымдары, химия және ет-сүт өнімдерін экспортқа шығарады. Елде жылу-электр ресурстары (мұнай, табиғи газ, таскөмір) мүлдем жеткіліксіз болғандықтан, отындық шикізатты шеттен, соның ішінде 60%-дан астамын Ресейден әкелуге мәжбүр. Бұған қоса қара және түсті металлургия, халық тұтынатын тауарлар, ағаш өнімдері, цемент шеттен әкелінеді. Экономикалық байланыстардың үзілуі, жылу-электр ресурстарына бағаның көтерілуі ел экономикасын аса қиын жағдайда қалдырды. Дегенмен ұсақ өндіріс салаларында 900 шетелдік және 2000-нан аса бірлескен кәсіпорындар (негізінен Польша, ГФР, АҚШ фирмалары) жұмыс істейді. Негізгі сауда серіктестері: Ресей, [[Украина]], Польша, [[Германия]] елдері.
| |||