Диуани хикмет: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Wenislawski (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ Тег: Mobile edit Mobile web edit |
||
1-жол:
'''Диуани хикмет''', «Ақыл кітабы» – [[Қожа Ахмет Ясауи]]дің сопылық идеясын [[жыр]] еткен, [[этика]]лық-[[дидактика]]лық мазмұндағы әдеби шығармасы.<br/>
<br/>
[[Ақын]] өз кітабын [[қыпшақ]] даласы мен [[Орталық Азия]] түркілеріне кезінде түсінікті болған [[шағатай тілі]]нде жазған. Мұның өзі [[араб тілі]]нде жазылған [[Құран Кәрім]] мен түрлі [[хадис]], [[
<br/>
[[Қожа Ахмет Ясауи]] хикметтерінің жазылу тарихын, [[поэтика]]сын, сопылық-философиялық идеясын, қоғамдық-әлеуметтік мән-мағынасын, [[ислам]] дінін таратудағы рөлін М.Ф.Көпрүлузаде, Н.С.Банарлы, Е.Э.Бертельс, А.К.[[Александр Константинович Боровков|Боровков]], Э.Р.Рустамов, В.И.Зохидов, т.б. ғалымдар жан-жақты зерттеді. [[Қожа Ахмет Ясауи]] «Диуани хикметте» «Аллаға жақындай түсу үшін» әрбір адам өзінің өмір жолында төрт басқыштан өтуі керектігін айтады. Біріншісі – [[шариғат]]. «Шариғат» – ислам діні қағидалары мен шарттарын тақуалықпен мүлтіксіз орындауды әрі құдайға құлшылық жасауды талап етеді. Екіншісі, «[[тариқат]]» – [[дін]] ғұламаларына шәкірт болып, жалған дүниенің түрлі ләззаттарынан бас тарту, Аллаға деген сүйіспеншілікті арттыра түсу болып табылады. Бұл басқыш сопылықтың негізгі идеясын, мұрат-мақсатын аңғартып тұр. Үшіншісі, «[[мағрифат]]» негізінен дін жолын танып-білу сатысы деуге болады. Бұл басқыштың негізгі талабы – күллі дүниедегі болмыс-тіршіліктің негізі «бір Алла» екенін танып-білу, түсіну. Төртіншісі, «[[хақиқат]]» («фано») – Аллаға жақындап, оны танып-білудің ең жоғары басқышы. Сопылық түсінік бойынша, «шариғатсыз» «тариқат», «тариқатсыз» «мағрифат», «мағрифатсыз» «хақиқат» болуы мүмкін емес. Бұлардың бірі екіншісіне өту үшін қажетті басқыш болып табылады. [[Қожа Ахмет Ясауи]] Аллаға (яғни Хаққа) жету жолында міндетті түрде төрт асудан мүдірмей өтуі керек деген пікір айтады. Ақынның айтуы бойынша, Хаққа жету жолындағы әрбір асудың он-оннан мақамы (тоқтамы) бар. Демек, осы төрт асудың қырық мақамын игерген пенде ғана «жабарут» (адам мен табиғат арасындағы үйлесімділік), «мәләкут» (өмірдің мәнмағынасына қанық болу), «лахут» (бұл жалғаннан безіп, о дүниенің рухани әлемін меңгеру), «насут» (жоғарыда аталған үш өлшемнің басын қосып тұрған күш) деп аталатын рухани дүниенің сырын пайымдауға мүмкіндік алады.<br/>
| |||