Сүт: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш r2.6.5) (Боттың үстегені: map-bms:Susu |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Сүт''' – барлық жастағы адамдар үшін жұғымдылығы жоғары оңай сіңетін өнім. 100 грамм сүтте 3 грамға жуық белок, 3,2 грамм эмуль-гацияланған оңай сіңетін май, көптеген мөлшерде оңай сіңірілген кальций мен фосфор қосындылары, сондай-ақ белгілі мөлшерде А1, В2, Д [[дәрумен|дәрумендері]]
[[Сурет:Milk glass.jpg|thumb|right|210px|Бір стақан сиыр сүті]]
Сүтті пісіріп, бетіндегі қаймағын алып жеп, өзін ішеді, сүттен әртүрлі тағамдар әзірленеді. Сүтті тартып, шикі қаймақ алады. Ешкінің сүтін емге ішеді. Қымыз – биенің сауылған сүті – саумалды ашытып, күбіде пісіп, дайындайды. Өте шипалы, адам жанына күш-қуат беретін сусын.
Сүт – адам мен сүтқоректі жануарлардың сүт безінде лактация кезеңінде түзілетін сұйық зат.
Сүт – бағалы тағамдық өнім. Ана босанғаннан, мал төлдегеннен кейін алғашқы күндері сүт уыз түрінде шығады. Ана сүттінің уызы сәбиді әр түрлі аурулардан қорғайтын затқа (антиденелерге) бай. 7 – 10 күн өткен соң сүттің әдеттегі құрамы қалыптасады. Ана сүтінің құрамы сәбиге қажетті қоректік заттар, гормондар (әсіресе, қалқанша бездің гормоны), ферменттер, белоктар, көмірсулар мен витаминдерге бай болғандықтан сәбидің организмі оны жақсы сіңіреді. Сондай-ақ сүт құрамындағы минералды тұздардың (кальций мен фосфор) сәбидің қаңқа сүйегінің қалыптасуына әсері зор. Сондықтан баланың дұрыс дамып, өсуі үшін жас сәбиді ана Сүтімен емізудің маңызы өте зор.
Мал сүті – құнды тағамдық зат, одан әр түрлі сүт тағамдары, [[май]], [[балмұздақ]], т.б. жасалады. Адамның күнделікті тағамдық рационында сиыр сүті көп пайдаланылады. Сиыр сүтінің құрамында [[су]] (87,5%), сүт [[қант|қанты]] (4,7%), [[май]] (3,9%), [[белок|белоктар]] (3,3%), [[минерал|минералды заттар]] (0,7%), [[витаминдер]] мен [[фермент|ферменттер]] бар. Мал сүтінің құрамындағы белоктар: альбумин – жас организмнің өсуі; [[глобулин]] – иммунитеттің қалыптасуы үшін қажет. Сүт майы глицеридті қоспалардан тұрады. Салқындатылған сүтте май түйіршіктерінің диам. 0,1 – 20 мкм болатын суспензия, ал жаңа сауылған сүт пен ысытылған сүтте эмульсия түрінде болады. Осы түйіршіктер сүт біраз тұрғаннан кейін оның бетіне кілегей болып жиналады. Сүт [[лактоза|лактозасы]] ([[дисахарид]]) – таза күйінде ақ түсті, кристал тәрізді ұнтақ. Оны айран, қымыз ашыту үшін және медицинада, [[бактериология|бактериологияда]] қоректік орта дайындау үшін қолданады. Сүттің минералдық құрамы: макроэлементтер ([[кальций]], [[фосфор]], [[натрий]], [[калий]], [[күкірт]], [[хлор]], [[магний]], т.б.) мен микроэлементтерден ([[цинк]], [[мыс]], [[темір]], [[күміс]], т.б.) тұрады. Сондай-ақ ферменттер, [[гормондар]], иммунды денелер, газдар да кездеседі. Сүт құрамындағы вегетативті микробты (оның ішінде патогендік түрін) жою үшін пастерлеу әдісін қолданады. <ref>[[Қазақ энциклопедиясы|"Қазақ энциклопедиясы"]], 8 том</ref>
== Тағы қараңыз ==
Line 16 ⟶ 22:
* [[Құрт (сүт өнімі)]]
==Пайдаланған әдебиет:==
[[Санат:Сүт]]▼
<references/>
{{stub}}
{{wikify}}
[[af:Melk]]
| |||